درباره اوضاع گالری‌های هنری مشهد که در خطر تعطیلی هستند | سوسوی چراغ تجسمی

الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ گالری‌های مشهد مدت هاست که حال وروز خوشی ندارند. عادت کرده ایم هر چندوقت یک بار خبر تعطیلی یکی شان را بشنویم. گالری «بن بست» به تازگی به جمع تعطیل شده‌ها پیوسته بود و همین چند روز پیش شنیدیم گالری «رادین» هم نتوانسته است تاب بیاورد و کرکره را پایین کشیده است.

به این ترتیب، تقریبا می‌توان گفت به غیر از گالری «هنگام»، هیچ گالری دیگری در بخش خصوصی در مشهد فعال نیست. ما پیش از این هم در گزارش‌های متعددی به بررسی مشکلات گریبان گیر گالری‌ها به ویژه گالری‌های خصوصی پرداخته بودیم. در این گزارش بار دیگر به سراغ این موضوع رفتیم.

افزایش اجاره بها، مهم‌ترین چالش نگارخانه‌ها

دوم تیرماه گزارشی در همین صفحه چاپ شد که در آن معاون هنری اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا از شروع به روزرسانی آمار گالری‌های فعال خراسان گفته بود. 

جلیل سروری گفته بود: در استان ۳۲ نگارخانه خصوصی و ۱۶ نگارخانه دولتی داریم که فقط تعداد اندکی از آن‌ها به صورت مستمر فعال هستند. از این تعداد، چهار نگارخانه در شهرستان‌ها و بقیه در مشهد هستند. او اذعان کرده بود: تعداد نگارخانه‌هایی که به صورت مستمر و پیوسته و تخصصی نمایشگاه برگزار می‌کنند، حدود پنج نگارخانه است.

برای دستیابی به آمار دقیق نیازمند به روزرسانی، تهیه اطلاعات میدانی و شناسایی نگارخانه‌هایی هستیم که بیش از سه سال غیرفعال بوده اند. همکاران ما هم اکنون درحال سرکشی میدانی هستند و به زودی نتایج بررسی هایشان را ارائه می‌دهند تا در جلسه شورای نگارخانه‌های استان درباره اینکه در قبال این نگارخانه‌ها چطور عمل شود، تصمیم گیری کنند. این مسئول گفته بود مدیران نگارخانه‌ها در جلسه‌ای که با وی داشتند، از افزایش اجاره بها به عنوان مهم‌ترین چالش پیش رویشان یاد کرده بودند. 

او به عنوان اقدام حمایتی از تلاش آن اداره برای راه اندازی حراج‌های هنری دائمی، تسهیلات پشتیبان‌های حقیقی و حقوقی و تسهیلات توسعه مکان‌های فرهنگی و هنری (از طریق سامانه تحفه و تا سقف ۴ میلیارد تومان) و فراهم آوردن امکان تبلیغات محیطی رایگان با همکاری شهرداری برای نگارخانه‌ها خبر داده بود. بااین حال، به نظر می‌رسد این تلاش‌ها دست کم تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است. ما در این گزارش در تماس تلفنی با حمید طالبی، مدیر نگارخانه رادین، پیگیر آخرین وضعیت این نگارخانه قدیمی و خاطره ساز مشهد شدیم. 

او با ابراز قدردانی از اینکه هنوز بعضی رسانه‌ها پیگیر فعالیت نگارخانه‌ها هستند و چنین موضوعاتی برایشان اهمیت دارد، گفت فعلا چیزی نمی‌تواند بگوید، چراکه هیچ چیز مشخص نیست و بهتر است فعلا گفت وگوی رسانه‌ای دراین باره نداشته باشد. او از ما خواست گفتگو دراین باره را به یکی دو هفته بعد موکول کنیم. ما نیز امیدواریم در این مدت مسئولان نگذارند آخرین چراغ‌های گالری‌های بخش خصوصی مشهد که تنهامکان‌هایی هستند که شهروندان می‌توانند به صورت رایگان و مستقیم با آثار هنری ارتباط برقرار کنند، خاموش شود.

کار سخت گالری‌های مشهد در حوزه هنر

با تعطیل شدن گالری «رادین»، به نظر می‌رسد فقط نگارخانه‌های «هنگام» و «حامی» هستند که هنوز خودشان را سرپا نگه داشته اند و نمایشگاه برگزار می‌کنند. اوضاع واحوال گالری حامی نیز چندان مساعد نیست، اما سعی می‌کند به حیاتش به صورت چراغ خاموش ادامه دهد. 

مریم رحمتی، مدیر این نگارخانه، در گفتگو با شهرآرا درباره آخرین وضعیت گالری اش می‌گوید: اکنون دنبال ملک برای بازگشایی نگارخانه هستم. قرارداد اجاره ما یک ساله است و صاحب ملک از ما خواسته است تخلیه کنیم. متأسفانه هیچ تسهیلاتی نیز برای حمایت از گالری داران در این مواقع وجود ندارد. او با بیان اینکه به صورت موقت نمایشگاه هایش را در اداره فرهنگ وارشاد اسلامی برگزار می‌کند، می‌گوید: متأسفانه در مشهد گالری دار چه از سوی مسئولان و چه از سوی مردم حمایت نمی‌شود. به همین دلیل، بسیاری از نگارخانه‌ها محکوم به تعطیلی می‌شوند. اینکه بخواهیم کار هنری را در مشهد جا بیندازیم، خیلی سخت است.

قوانین سخت گیرانه سد راه گالری داری

رحمتی در پاسخ به اینکه گالری‌های بخش خصوصی برای سرپاماندن به چه نوع حمایت‌هایی از سوی مسئولان احتیاج دارند، می‌گوید: فروش آثار برای هنرمند و گالری دار خیلی مهم است. مسئولان برای حمایت از گالری دار ابتدا باید از هنرمند حمایت کنند تا به صورت غیرمستقیم گالری دار هم منتفع شود. درحالی که هر روز شاهد کناره گیری بسیاری از هنرمندان از کار هنری هستیم، به این دلیل که هنر برایشان درآمدی ندارد. رحمتی می‌افزاید: در مرحله بعد مسئولان باید به صورت مستقیم از گالری داران حمایت کنند. 

بخشی از این حمایت می‌تواند اعطای تسهیلات باشد، اما بخش مهم‌تر این است که در صدور مجوز‌های لازم برای برپایی نمایشگاه‌های آن‌ها برخورد‌های سخت گیرانه و سلیقه‌ای را کنار و دست گالری دار را باز بگذارند. برای مثال ما اجازه نداریم چهره را به نمایش بگذاریم. هنرمندی که تخصصش در کشیدن پرتره است یا اصلا دوست ندارد طبیعت بکشد، چرا باید از اکران آثارش محروم شود؟ بسیاری از این قوانین سخت گیرانه نانوشته برای گالری‌ها باعث بی انگیزگی هنرمند می‌شود.

قیمت گذاری آثار هنری کارشناسی شود

مدیر گالری حامی با تأکید بر اینکه مسئولان می‌توانند نقش نظارتی شان را افزایش دهند، می‌گوید: برای مثال اختلاف خیلی زیادی در قیمت گذاری‌های آثار هنری در گالری‌های مختلف مشهد وجود دارد. بسیاری از این قیمت گذاری‌ها هیچ مبنا و معیار هنری مشخصی ندارند. بسیاری از گالری داران با این توجیه که فروش آثار هنری در مشهد کم است، قیمت‌های کذایی روی آثار می‌گذارند و در نتیجه، فروش آثار به صفر می‌رسد. مسئولان می‌توانند روی این قیمت گذاری‌ها کار کارشناسی انجام دهند و به این ترتیب، به چرخه اقتصاد هنر و رونق گالری‌ها کمک کنند.

او می‌افزاید: کار دیگری که مسئولان در حمایت از گالری داران می‌توانند انجام دهند، این است که برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی توسط گالری‌ها را ساده کنند. گالری‌ها فقط می‌توانند نمایشگاه آثار هنری برپا کنند و برای برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی باید مجوز‌های جداگانه بگیرند که در صدور بسیاری از این مجوز‌ها سخت گیری‌های زیادی وجود دارد، به ویژه در صنایع دستی مربوط به مد و لباس.

تمرکز بر ظرفیت‌های مغفول هنر‌های تجسمی

از میان نگارخانه‌های دولتی و سازمانی مشهد نیز تقریبا می‌توان گفت فقط نگارخانه «رضوان» است که تاحدی به صورت مرتب نمایشگاه برگزار می‌کند. تعدادی تعطیل شده اند، تعدادی فعال نیستند و تعدادی نیز مانند نگارخانه «اشراق» وابسته به حوزه هنری انقلاب اسلامی استان در حال تعمیر هستند. این نگارخانه از یک سال ودوماه پیش به دلیل امور زیرساختی تعطیل شده است. 

محسن اسدی، مدیر این نگارخانه، با اعلام اینکه عملیات تعمیرات و بازسازی ساختمان نگارخانه رو به پایان است، به شهرآرا می‌گوید: فکر می‌کنم در مهرماه بتوانیم نگارخانه را بازگشایی کنیم. طی این عملیات، تعمیر و تجهیز کف با اپوکسی، به روزرسانی سیستم گرمایش و سرمایش و نورپردازی و رنگ آمیزی دیوار‌ها انجام شده است. او به رویکرد‌های نگارخانه اشراق در سال‌ها فعالیتش اشاره و اضافه می‌کند: این نگارخانه در سال ۱۳۹۵ تأسیس شده است. 

رویکرد ما تاکنون برگزاری نمایشگاه آثار هنر‌هایی مانند کاریکاتور، خوش نویسی و تصویرگری بوده است. درحالی که بیشتر نگارخانه‌های خصوصی بر نقاشی متمرکز هستند، نگارخانه‌های دولتی و سازمانی مانند نگارخانه اشراق و رضوان سعی می‌کنند دیگر ظرفیت‌های هنر‌های تجسمی را پوشش دهند.

تسهیلات یک نگارخانه دولتی برای هنرمندان

اسدی با اشاره به تعطیلی‌های پی درپی نگارخانه‌های خصوصی در مشهد مانند بن بست و رادین، یادآوری می‌کند: گالری‌های دیگر نیز چندان فعال نیستند و بیشتر فعالیت‌های جنبی دارند. به همین دلیل، ما تصمیم گرفتیم شرایط ویژه‌ای برای هنرمندان شاخص در نظر بگیریم. به این ترتیب که هر هفته را به یکی از هنرمندان اختصاص دهیم. 

هدفمان این است که در وضعیتی که هنرمندان هنر‌های تجسمی به دلیل نبود خریدوفروش آثار هنری و نچرخیدن چرخه اقتصاد هنر با چالش روبه رو هستند، فرصتی در اختیارشان قرار دهیم تا با خیال راحت آثارشان را اکران کنند. یعنی اگر هنرمندی هفته اول مهرماه در نگارخانه اشراق نمایشگاه دارد، بداند که سال آینده نیز در همین هفته نمایشگاه برای وی خالی است و می‌تواند برنامه ریزی کند و آثار جدیدش را به نمایش بگذارد.

البته فضا برای دیگر هنرمندان نیز باز است. درِ نگارخانه اشراق به روی همه هنرمندان باز است. اگر کار‌ها خوب باشند، ما به اسم نگاه نمی‌کنیم و خود اثر و جنبه‌های فرهنگ سازی آن برایمان اهمیت دارد. او می‌افزاید: معمولا سیستم نگارخانه داری به این ترتیب است که یا هنرمند در بدو ورود مبلغی را به عنوان ورودی می‌پردازد یا درصدی از فروش آثار را به گالری دار می‌دهد.

ما سعی می‌کنیم درصد فروش از هنرمند نگیریم و هزینه ورودی بسیار کمی در حد اینکه هزینه‌های جاری نگارخانه تأمین شود، دریافت کنیم یا اینکه به جای آن یک اثر به انتخاب خود هنرمند به یادگار در مجموعه داشته باشیم.