ترس جهان از ترامپ بازار کتاب را تکان داد

خادم | شهرآرانیوز؛ چشم جهانیان، به خصوص شهروندان غرب عالم، را فجایع قرن بیستم بدجور ترساند. تجربه نظام‌های سیاسی ایدئولوژیک تمامیت خواه، فاشیستی و افراطی، دو جنگ عالم گیر، و میلیون‌ها کشته و سوخته و خانه خراب و زندگی بربادرفته سبب شده که هرچه حتی بویی از تکرار آن دوران بدهد ذهن‌ها را تیز کند و حواس را برانگیزد.

انتخاب شدن دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا، نخستین بار در سال ۲۰۱۶، یکی از این اتفاق‌ها بود. تیموتی اسنایدرِ مورخ، پس از آن انتخاب، در پستی فیسبوکی، به هم وطنان آمریکایی اش این طور هشدار داد: «آمریکایی‌های امروز هیچ باهوش‌تر و خردمندتر از اروپاییانی نیستند که در قرن بیستم شاهدِ غلتیدن دموکراسی هایشان در دام فاشیسم، نازیسم یا کمونیسم بودند. مزیت ما در این است که شاید بتوانیم از تجربه آنان درس‌هایی بگیریم؛ و حالا وقت خوبی برای این کار است.»

اسنایدر پست‌های فیسبوکی اش را بسط داد و با توضیحات و مثال‌های تاریخی در کتابچه‌ای با عنوان «دربرابر استبداد: بیست درس قرن بیستم» منتشر کرد که خیلی زود جزو کتاب‌های پرفروش شد و میلیون‌ها نسخه از آن فروش رفت. «سرگذشت ندیمه»، رمانی نوشته مارگارت اتوود، از دیگرکتاب‌هایی بود که در آن سال به ناگاه پرفروش شد.

از تب سنج‌های هر جامعه ای، از آن نشان‌هایی که می‌گویند شهروندان چه دغدغه‌ای دارند، به چه می‌اندیشند، نگران چه هستند یا چه رؤیایی را در سر پروار می‌کنند، پرفروش شدن برخی کتاب‌ها با محتوایی خاص است، کتاب‌هایی که انتخاب یک رئیس جمهور، بالاگرفتن مناقشه‌ها و بروز خطر جنگ، قدرت گرفتن یک حزب یا تفکر، ظهور جنبش‌های سیاسی در دل یک کشور، خیزش ملت ها، روشدن قساوت یک نظام سیاسی، و مانند این ها، که بر اوضاع جامعه‌ای یا حتی کل جهان اثری عمیق می‌گذارند، آن‌ها را برمی کشند و رتبه‌های بالای فهرست پرفروش‌ها می‌آورند.

حال، «گاردین» در گزارشی اعلام کرده که بازگشت کمی دراماتیک ترامپ به قدرت باز اثری ملموس بر بازار کتاب داشته است و دوباره کتاب‌هایی با موضوع دموکراسی، استبداد، راست گرایی افراطی، ویران شهر (دیستوپیا) و فمینیسم به سرعت در بالای جدول پرفروش‌ترین‌ها قرار گرفته اند.

«سـرگذشـت ندیمه» (مـــــارگارت اتوود)، «دربرابر اسـتبـداد» (تیموتی اسنایدر) و «۱۹۸۴» (جرج اورول)، از این دست کـتـاب ها هستند که بـه فـارسی هم ترجـمه شده اند، و ما، درادامه، به معرفی کوتاه آن‌ها می‌پردازیم.

زن به مثابه دستگاه تولیدمثل

مواضع و سخنان ضدزن ترامپ چیز پنهانی نیست و بار‌ها در رسانه‌های مختلف بازنشر شده است. از دلایل توجه به رمان «سرگذشت ندیمه» می‌تواند همین مواضع باشد، نکته‌ای که خود اتوود هم در سال ۲۰۱۶ به آن اشاره کرده و گفته بود که نگرانی نسبت به امور زنان پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا موجب پرفروش شدن کتابش شده است.

این کتاب، که سال ۱۹۸۵ منتشر شد، در یک جامعه تمامیت خواه و مذهبی افراطی در آمریکا در آینده‌ای نامعلوم رخ می‌دهد. اتوود در این اثر به وضوح نشان می‌دهد که چگونه قدرت و ایدئولوژی می‌توانند به سرکوب و تخریب حقوق فردی و آزادی‌های اساسی بینجامند. در چنان جامعه ای، همچنین، به دلیل کاهش میزان باروری، از زنان به مثابه دستگاهی استفاده می‌شود که مهم‌ترین وظیفه شان تولیدمثل برای طبقه حاکم است.

اتوود برای ساخت جهان اثرش از حکومت‌های ایدئولوژیک الگو گرفته است؛ ازجمله، تجربه زندگی در آلمان هنگام نوشتن این رمان در او بسیار تأثیر گذاشته است. او دراین باره نوشته است: «درطول اقامتم در چندین کشورِ پشت “پرده آهنین” ــ چکسلواکی، آلمان شرقی ــ احساسی ازسنخ بی قراری را تجربه کردم، از اینکه انگار تحت نظر هستم، از سکوت ها، عوض کردن ناگهانی موضوع بحث، شیوه‌های غیرمستقیمی که افراد سعی می‌کردند ازطریق آن‌ها منظور خود را برسانند ــ‌همه این‌ها بر چیزی که داشتم می‌نوشتم تأثیرگذار بود.»

این رمان، در روز‌های اخیر، با بیش از ۴۰۰ رتبه صعود در فهرست پرفروش‌های آمازون آمریکا، اکنون در رتبه نهم آن قرار دارد.

ترس سایه افکندن استبداد بر سر یانکی‌ها

احتمال برآمدن استبداد در آمریکا امری بود که ترس به جانِ اسنایدرِ تاریخ دان انداخت. او، که مورخی بنام است، و روند به قدرت رسیدن حاکمانی جبار و مستبد مانند هیتلر و استالین را به خوبی می‌شناسد، پس از به قدرت رسیدن ترامپ در سال ۲۰۱۶، ابتدا با پست‌های فیسبوکی، و سپس با کتابش، «دربرابر استبداد»، به مردم آمریکا هشدار داد که خطر استبداد بیخ گوششان است.

او در این کتاب، که زیرعنوانش «بیست درس قرن بیستم» است، در بخش‌هایی کوتاه، برخی از درس‌هایی را که از ظهور حکومت‌های استبدادی در قرن بیستم گرفته برشمرده است. او بیم می‌دهد که هیچ تضمینی برای بقای ابدی دموکراسی وجود ندارد، الا اینکه هر شهروندی، به قدر وسع، برای حفظ آن بکوشد.

عنوان نخستین درسی که اسنایدر در این کتاب می‌دهد این است: «در اطاعت پیش دستی نکنید». او در توضیح می‌گوید: «بیشترِ قدرتی که دراختیار اقتدارگرایی قرار می‌گیرد داوطلبانه به آن داده شده است. در چنین زمانه ای، افراد پیشاپیش به این فکر می‌کنند که حکومت سرکوبگرتر چه خواهد خواست و بعد، بدون اینکه آن چیز از آن‌ها خواسته شده باشد، آن را دراختیار حکومت می‌گذارند. شهروندی که چنین رفتاری را درپیش گرفته است درواقع، به قدرت می‌آموزد که بـــا وی چـه هـا می‌تواند بکند.» *

این کتاب، که درطول یک روز صــدها رتـبـه در فـهرست پرفـروش‌های آمازون صعود داشته، اکنون در رتــبه هشتم این کتاب‌ها قرار دارد.

* از مقدمه مترجم.

برادر بزرگ‌تر مراقب توست

رمان ویران شهری و معروف «۱۹۸۴» اورول از آن آثاری است که شاید در برهه‌هایی از زمان و در بعضی جوامع توجه به آن کم شده باشد، اما هیچ گاه از یاد‌ها نرفته است، چون آزادی، همیشه، مانند بندبازی که روی طناب می‌لرزد، در خطر سقوط قرار دارد؛ و این یکی از آموزه‌های مهم «۱۹۸۴» است. سلب آزادی،  به بهانه‌های مختلف، از نشانه‌های مشترک و مهم حکومت‌های استبدادی و دیکتاتوری است.
اورول، که این اثر را در سال ۱۹۴۸ و پس از به قدرت رسیدن نازیسم، کمونیسم و فاشیسم، و مشاهده شیوه حکومت برطبق آن‌ها نوشت، یک پیش گویی دلهره آور به جهان ادبیات عرضه کرد.

داستان «۱۹۸۴» در لندن می‌گذرد. همه افراد جامعه کتاب باید از رهبر، که رئیس تنها حزب کشور و معروف به «برادر بزرگ» است، اطاعت کنند. اما برادر بزرگ و حزب او تنها به اطاعت راضی نیستند؛ مردم باید از این اطاعت و از زندگی تحت سلطه حزب خوش حال هم باشند. در این جامعه، فقط یک حقیقت وجود دارد، و آن همان حزب است. حزب کنترلی تام و تمام بر یکایک افراد جامعه دارد و تمام وقت بر آن‌ها نظارت می‌کند، زیرا، درواقع، همان قدرکه مردم از حکومتشان می‌ترسند، حکومت هم از آن‌ها می‌ترسد.

این رمان ویران شهری یا دیستوپیایی، پس از انتخاب دوباره ترامپ به ریاسـت جمهوری آمــریکا، با جهشی چـشمگـیر در فهرست کتاب‌های پرفروش آمازون، به رتبه سی‌وپنجم صعـودکرده است.

چند کتاب پرفروش دیگر

خاطرات ملانیا ترامپ و جی. دی. ونس همچنان محبوب هستند، به طوری که کتاب بانوی اول پیشین و آینده در رتبه دوم جدول قرار دارد و کتاب «هیل بیلی» (Hillbilly Elegy) ونس در رتبه چهاردهم قرار دارد. معاون رئیس جمهور منتخب، در این کتابِ خودزندگی نامه ای، خاطراتش از دوران کودکی و تجربیاتش از رشد در خانواده‌ای فقیر از طبقه کارگر تا پیشرفت و رسیدن به مقامات بالا را بیان می‌کند.

کتاب «فراری ها» (Defectors)، اثر پائولا راموس، درباره افزایش احساسات راست افراطی درمیان لاتین ها، از زمان ظهور ترامپ به عنوان برنده، هزاران رتبه صعود کرده است. به گفته یک تحلیلگر سیاسی، این کتاب «کاوشی عمیق و شگفت در پدیده‌ای کمترشناخته شده در سیاست ما [آمریکایی ها]است: علاقه رأی دهندگان لاتین تبار به نامزد‌هایی که در نگاه اول برای آن‌ها نامناسب به نظر می‌رسند.»

کتاب «مردانی که از زنان متنفرند» (Men Who Hate Women)، اثر لورا بیتس، نویسنده بریتانیایی، که درباره زن ستیزی و رادیکالیزه شدن مردان جوان در فضای آنلاین است، نیز روند روبه رشدی دارد. این کتاب به بررسی ظهور دسته‌ای از جوامع افراطی مخفی می‌پردازد که از زنان نفرت دارند، و ریشه‌های زن ستیزی را در شبکه‌ای پیچیده از گروه‌ها دنبال می‌کند.

خاطرات کامالا هریس، “The Truths We Hold”، که در ایران با عنوان «حقایقی که باید گفت» منتشر شده، درطول روز پس از انتخابات، تقریبا ۲۰۰۰ رتبه صعود کرده و به رتبه ۳۴۵ در جدول پرفروش‌ها رسیده است. این کتاب خودزندگی نامه هریس است، دختری رنگین پوست از خانواده‌ای مهاجر که مسیری را طی کرده که بعد سال‌ها به جایگاه معاونت ریاست جمهوری آمریکا منتهی شده است.

کتــاب «دموکراسی در قهقرا» (Democracy in Retrograde) نوشته سامی سیج و امیلی امیک است که به بررسی چگونگی تضعیف دموکراسی در ایالات متحده آمریکا می‌پردازد. این اثر، پس از افزایش بیش از ۳۰هزاردرصدی فروش آمازون، در نزدیکی صدر جدول پرفروش‌های ۲۴ساعت پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قرار گرفته است.

کتاب «مرد‌ها چیز‌ها را برای من توضیح می‌دهند» (Men Explain Things to Me)، اثر ربکا سولنیت، نیز جزو کتاب‌هایی است که افزایش فروش عجیبی داشته اند: این اثر، درطول یک روز، بیش از ۴۰هزار رتبه صعود کرده است. این مجموعه مقاله فمینیستی، که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد، اکنون، به حدود رتبه ۳۰۰ جدول پرفروش‌ها رسیده است.