وظیفه رسانه‌ها و نهادها در ترویج دین با قرائت قرآن چیست؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در نوزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم که امروز جمعه 9 آذر ماه برگزار شد، مجتبی ایزدی، فعال قرآنی و مدیر اسبق رادیو قرآن؛ یاراحمدی، پیشکسوت قرآنی و علی‌اصغر شعاعی، محقق قرآن کریم، مقاله‌ای با عنوان «وظایف مجموعه‌های ذی‌ربط در تبلیغ دین با بهره‌گیری از هنر قرائت قرآن» ارائه کردند.

این مقاله در قالب بحثی علمی و کاربردی، به تبیین نقش نهادها و رسانه‌ها در ترویج آموزه‌های قرآنی و استفاده از هنر تلاوت قرآن در فرآیند تبلیغ دین پرداخته و پیشنهاداتی برای بهبود این روند ارائه کرد.

ضرورت استفاده از رسانه‌های تخصصی قرآن

مجتبی ایزدی، فعال قرآنی و مدیر اسبق رادیو قرآن، طی سخنانی به نقش رسانه‌ها در تبلیغ دین و قرآن اشاره کرد و گفت: قرآن به عنوان هدیه‌ای الهی، رکن اصلی تبلیغ دین است و قرائت قرآن به عنوان اولین قدم برای ابلاغ پیام‌های دین اسلام اهمیت زیادی دارد. به ویژه قاریان که با استفاده از هنر تلاوت خود می‌توانند تأثیر بسزایی در این مسیر داشته باشند. اما برای انجام این امر به درستی، نیازمند بستری مناسب برای ارائه این هنر به جامعه هستیم که نزدیک‌ترین ابزار به ذهن، رسانه‌هایی مانند رادیو و تلویزیون هستند.

او ادامه داد: رسانه‌های عمومی باید به طور ویژه به موضوع تلاوت قرآن بپردازند، چراکه این امر تنها برای گروه خاصی از افراد نیست و همگان باید از آن بهره‌مند شوند. البته با گسترش شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی تخصصی قرآن، این سؤال پیش می‌آید که آیا همچنان باید شاهد پخش تلاوت قرآن در شبکه‌های دیگر باشیم؟

ایزدی همچنین به اهمیت استفاده از رسانه‌های فضای مجازی اشاره کرد و گفت: در فضای مجازی نیز باید بسترهایی فراهم شود تا تلاوت قرآن به صورت گسترده و بدون محدودیت زمانی و مکانی در اختیار عموم قرار گیرد. مردم باید بتوانند از این ابزارها برای پیگیری مطالبات قرآنی بهره‌برداری کنند.

چالش‌ها و مشکلات موجود در پخش تلاوت قرآن

مدیر اسبق رادیو قرآن به چالش‌های موجود در پخش تلاوت قرآن اشاره کرد و توضیح داد: رسانه‌های تخصصی قرآن باید با هدف‌گذاری دقیق و برنامه‌ریزی مدون عمل کنند. متأسفانه گاهی دیده می‌شود که مدیران رسانه‌ای به جای پیروی از سیاست‌های کلان، سلیقه‌ای عمل کرده و تصمیماتی می‌گیرند که منجر به انتشار پخش‌های غیرمنسجم و بی‌هدف می‌شود.

ایزدی با تأکید بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق گفت: پخش تلاوت قرآن باید با در نظر گرفتن اصولی مشخص و بر اساس هماهنگی میان معاونت سیما و کارشناسان امر تلاوت انجام شود. بدون این هماهنگی، شاهد تلاوت‌هایی خواهیم بود که فاقد نظم و هدف‌گذاری دقیق هستند.

او در بخش دیگری از سخنان خود به سبک‌های مختلف تلاوت قرآن اشاره کرد و گفت: در حال حاضر، تلاوت قرآن به سبک مصری همچنان در رسانه‌ها رواج دارد. حتی اگر تلاوت‌های قاریان مصری پخش نشود، باز هم تلاوت‌های ایرانی به همان سبک در رسانه‌ها به نمایش درمی‌آید. این وضعیت باید تغییر کند و باید به دنبال گسترش تنوع در سبک‌های تلاوت باشیم.

مشکلات مربوط به آرشیو تلاوت‌های برجسته

ایزدی همچنین به مشکل عدم دسترسی به آرشیو تلاوت‌های برجسته و مستند اشاره کرد و گفت: بسیاری از قاریان مستعد، عمر مفید تلاوت خود را پشت سر گذاشته‌اند، اما متأسفانه آرشیوی از تلاوت‌های آنها برای پخش در رسانه‌ها وجود ندارد. این موضوع به طور جدی نیازمند توجه است، چراکه ما در قبال این استعدادها مسئولیم.

وی افزود: این که برخی از قاریان که در اوج توانایی‌های خود هستند از این فرصت بهره‌برداری نکنند، بی‌عدالتی است و لازم است که جامعه قاریان و متولیان امر تلاوت، ارتباط مؤثرتری با مسئولان رسانه‌ای برقرار کنند تا از تجربیات و استعدادهای این افراد به بهترین شکل استفاده شود.

ایزدی در پایان، به نقش نظارتی جامعه قرآنی اشاره کرد و گفت: جامعه قرآنی باید در بحث هدایت، حمایت و نظارت بر برنامه‌های قرآنی در رسانه‌ها فعال‌تر عمل کند. متأسفانه در حال حاضر، این نظارت بیشتر جنبه واکنشی دارد و تنها زمانی که خطا یا کم‌کاری در پخش برنامه‌ها مشاهده می‌شود، واکنش نشان داده می‌شود. باید تلاش کنیم تا در سایر بخش‌ها نیز فعال‌تر باشیم.

وظایف حاکمیت و سیاست‌گذاری در امر تبلیغ دین

در ادامه این نشست یاراحمدی، پیشکسوت قرآنی، به بررسی وظایف نهادهای دولتی و مردمی در زمینه تبلیغ قرآن و دین پرداخت و با تأکید بر اهمیت این موضوع گفت: قرآن، هدیه‌ای الهی است که عمل به آموزه‌های آن، اساس و ارکان دین را تشکیل می‌دهد. قاریان قرآن، به عنوان مبلغان دین، نقش محوری در انتقال این مفاهیم به مردم دارند و باید با رعایت اصول قرائت، تأثیرگذار باشند.

او تصریح کرد: هنر تلاوت قرآن مقدمه‌ای برای انتقال پیام دین اسلام است. تلاوت یک قاری می‌تواند نخستین گام در مسیر تحقق حیات طیبه و سعادتمندی جامعه اسلامی باشد. اما نکته مهم این است که تنها قرائت قرآن کافی نیست؛ باید به مخاطب هم توجه داشته باشیم. برای اثرگذاری واقعی، مستمع قرآن نیز باید آماده دریافت پیام الهی باشد.

یاراحمدی همچنین به نقش حاکمیت در ترویج قرآن و دین اشاره کرد و گفت: وظیفه دولت در این زمینه، سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری است. باید اقداماتی کلان و حمایتی انجام شود تا مردم در تبلیغ دین و قرآن نقش فعالی ایفا کنند. این موضوع همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است.

او با اشاره به مشکلات موجود در اجرای این سیاست‌ها گفت: نباید فقط فرد یا گروه خاصی را مقصر دانست. به نظر می‌رسد مشکلات اصلی در نتیجه برنامه‌ریزی‌های نادرست و بدون چشم‌انداز مشخص است که مانع از موفقیت در ترویج قرآن و دین می‌شود. به رغم صرف وقت و هزینه‌های زیاد، در عمل به نتایج دلخواه نرسیده‌ایم.

چالش‌ها و ناکارآمدی در سیاست‌گذاری

این پیشکسوت قرآنی با انتقاد از دستگاه‌های سیاست‌گذار در این زمینه بیان کرد: دستگاه‌های سیاست‌گذار در لایه اول تصمیم‌گیری قرار دارند، اما در عمل شاهد ناکارآمدی آنها هستیم. علی‌رغم اینکه شرح وظایف مشخصی برای این دستگاه‌ها در آئین‌نامه‌ها وجود دارد، در عمل اغلب این وظایف به درستی انجام نمی‌شود. بعضی از این دستگاه‌ها تنها چارچوب‌های نظری طراحی کرده‌اند و به شیوه‌های عملیاتی توجه نکرده‌اند.

یاراحمدی به عنوان مثال به موضوع تربیت حافظان قرآن اشاره کرد و گفت: یکی از مطالبات مقام معظم رهبری تربیت 10 میلیون حافظ قرآن است، اما پس از 32 سال، آمار حافظان قرآن به 50 هزار نفر هم نرسیده است. این نشان‌دهنده ضعف در اجرای سیاست‌های کلان است.

او با تأکید بر اهمیت تعیین دقیق وظایف دستگاه‌ها ادامه داد: عدم روشن بودن حدود وظایف دستگاه‌ها باعث موازی‌کاری و تزاحم در اجرا می‌شود. این موضوع موجب غفلت از بسیاری از ظرفیت‌های موجود در بین قاریان قرآن می‌شود. اگر وظایف این دستگاه‌ها به درستی مشخص می‌شد، دیگر این ظرفیت‌ها هدر نمی‌رفت.

پیشنهادات برای بهبود وضعیت

یاراحمدی برای رفع این مشکلات پیشنهاداتی را ارائه داد: یکی از راهکارهای ضروری، تدوین و تبیین یک سند مفهومی برای تلاوت قرآن در کشور است. همچنین باید تعاریف دقیقی از قاریان به عنوان مبلغان قرآن داشته باشیم و نظام آموزشی قرآن را هدفمند و ارتقا دهیم. این اقدامات می‌تواند به رفع ضعف‌های موجود در سیستم کمک کند.

پیشکسوت قرآنی در ادامه به نقش دستگاه‌های هماهنگ‌کننده و تخصصی در امر تبلیغ دین از طریق تلاوت قرآن اشاره کرد و گفت: دستگاه‌هایی که در لایه دوم نقش‌آفرینی دارند، مانند ارگان‌های مسئول حمایت از قاریان و مؤسسات قرآنی، می‌توانند با ارزیابی و پایش عملکرد قاریان، وضعیت را بهبود بخشند. همچنین باید از مؤسسات قرآنی در حال انحلال حمایت کرده و آنها را به عنوان مراکز تربیت قاری تقویت کنیم.

او همچنین از دستگاه‌های تخصصی مانند مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و معاونت قرآن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواست تا با برگزاری برنامه‌های انگیزشی، مسابقات و دیگر رویدادهای تشویقی، قاریان را در مسیر تبلیغ دین از طریق تلاوت قرآن پایدار و ثابت نگه دارند. به اعتقاد او برای تحقق اهداف دینی و قرآنی در جامعه، لازم است همه دستگاه‌ها و نهادهای مختلف با هم هم‌افزایی کنند تا بتوانند در راستای نشر آموزه‌های قرآن گام‌های مؤثری بردارند.

ضرورت اجرای برنامه‌های از پیش تعیین‌شده

بررسی «وظایف دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و مدارس در امر تبلیغ دین» موضوع دیگری بود که علی‌اصغر شعاعی، محقق قرآن کریم، به آن پرداخت و گفت: یکی از مسائل کلیدی در امر تبلیغ دین، انگیزه‌سازی است؛ مسئله‌ای که نهادهای آموزشی همچون دانشگاه‌ها، مدارس و حوزه‌های علمیه باید به طور جدی به آن پرداخته و در مسیر آن گام بردارند.

شعاعی در ادامه به اسناد بالادستی و مأموریت‌ها در زمینه آموزش قرآن اشاره کرد و گفت: یکی از نکات مهم این است که باید بررسی کنیم آیا در اسناد بالادستی، وظایف و مأموریت‌هایی برای توسعه آموزش قرآن و گسترش آن وجود دارد یا خیر؟ تحقیقات میدانی و مطالعاتی نشان می‌دهد که این اسناد به طور کامل و با جزئیات دقیق، حتی سقف زمانی برای آن‌ها تعیین کرده است، اما متأسفانه در عمل در بسیاری از موارد از برنامه‌ها عقب هستیم و حتی فرجه زمانی برای دستیابی به اهداف تعیین‌شده نیز به پایان رسیده است.

این محقق قرآن در پاسخ به این پرسش که در چنین شرایطی تکلیف چیست، اظهار داشت: آیا باید به دنبال وضع قوانین جدید برای توسعه برنامه‌های قرآنی باشیم؟ پاسخ این است که خیر، نیاز به وضع قوانین جدید نیست. بهتر است به جای تدوین قوانین تازه که نیاز به آسیب‌شناسی و گردآوری داده‌های جدید دارد، بر روی تحقق اهداف قبلی تمرکز کنیم. این اهداف و روال اجرایی قبلاً به طور هوشمندانه و با توجه به پیشرفت‌های فناوری و امکانات، به صورت اصولی و با در نظر گرفتن همه جوانب زمانی و مکانی تدوین شده است.

به اعتقاد او،‌ برنامه‌های پیش‌بینی‌شده نیاز به یک تغییر نگرش در جامعه دارند تا زمینه برای اجرای موفق آن‌ها فراهم شود. چرا باید جامعه ما به محض شنیدن صدای قرآن، آن را با مراسم‌های عزاداری و مرگ مرتبط بداند؟ باید تلاش کنیم که در مجالس شادی و بزم نیز قرآن تلاوت شود، همانطور که در بسیاری از کشورهای اسلامی شرق آسیا رایج است. این فرهنگ‌سازی می‌تواند موجب تغییر نگرش مردم نسبت به قرآن و تقویت پذیرش برنامه‌های قرآنی در جامعه باشد.

راهکاری برای گسترش آموزه‌های قرآنی

او در پایان سخنان خود گفت: اگر این تغییر نگرش به وجود آید و قرآن به عنوان یک منبع شادی و سرور در مجالس مختلف پذیرفته شود، آنگاه می‌توانیم به طور مؤثر برنامه‌های قرآنی را در جامعه اجرایی کنیم و شاهد رشد و گسترش آموزه‌های قرآنی در بین مردم باشیم.

سخنان علی‌اصغر شعاعی در این نشست تخصصی، به ویژه در زمینه ضرورت تغییر نگرش اجتماعی و تلاش برای اجرای صحیح برنامه‌های قرآنی، مورد توجه قرار گرفت.

این نشست تخصصی فرصتی بود تا فعالان قرآنی و مسئولان رسانه‌ای درباره چالش‌ها و راهکارهای ترویج دین از طریق تلاوت قرآن به تبادل نظر پرداخته و پیشنهادات خود را برای بهبود وضعیت تبلیغ قرآن و تلاوت آن در رسانه‌ها ارائه کنند.

انتهای پیام/