به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، سینمای ایران در سال گذشته روزهای پرفراز و فرود کمی نداشت اما به دلیل تغییر دولت و با شعار وفاق ملی این امید در دل سینماگران زنده شد که بتوانند با اختیارات بیشتری سراغ ساخت و اکران فیلم بروند.
به گزارش مهر،در سال گذشته نیز در غیاب بسیاری از افراد نام‌آشنا و بزرگان سینما، نبض گیشه در دست فیلم‌های کمدی بود. رکوردهای فروش یکی پس از دیگری جابه‌جا می‌شد و مخاطبان بیشتری هرروزه برای تماشای این فیلم‌ها به سالن سینما می‌رفتند. اتفاقی که همچنان ادامه دارد و مخاطبان مشتاقانه چشم‌انتظار هستند تا با آثار متنوع‌تر، باکیفیت‌تر و سبد اکران متنوع‌تری مواجه شوند و ذوق تماشای برخی فیلم‌ها در دل قشر خاکستری سینما مجدد روشن شود.
بی‌شک یکی از اتفاقات شاخص سال گذشته دریافت جایزه اسکار توسط انیمیشن کوتاه «در سایه سرو» بود که توانست برای سومین بار این جایزه را برای ایران به ارمغان بیاورد.
مانند سال‌های گذشته در گزارش پیش رو به برخی از رویدادها و حاشیه‌های سال ۱۴۰۳ در سینمای ایران اشاره کرده‌ایم. آنچه می‌خوانید مروری است مختصر بر متن و حاشیه یک سال گذشته سینمای ایران در قالب چهار روایت.
روایت اول؛ جایزه اسکار برای ایران و آرزویی که تحقق یافت
طبق روال هرساله، کشورها باید فیلم منتخب خودشان را به آکادمی اسکار معرفی می‌کردند. در ایران هم گمانه‌زنی‌ها برای معرفی فیلم به جایزه اسکار نود و هفتم بالا گرفته بود. در نگاه اول شاید هیچ فیلمی از قدرت رقابت با فیلم‌های سینمای جهان برخودار نبود ولی به هر صورت جایزه اسکار و رقابت با فیلم‌های کشورهای دیگر هر کسی که علاقه‌ای به سینما داشته باشد را وسوسه می‌کند که نیم‌نگاهی هم به این جایزه داشته باشد.
در نهایت نرگس آبیار، شبنم مقدمی، فریدون جیرانی، علی دهکردی، مرتضی رزاق‌کریمی، مهدی سجاده‌چی، اکبر نبوی، بهروز شعیبی و مجید زین‌العابدین که اعضای ۹ نفره هیئت انتخاب نماینده سینمای ایران برای حضور در نود و هفتمین دوره آکادمی اسکار را تشکیل دادند، در آخرین روز از شهریور ماه اعلام کردند که فیلم مستند «ایساتیس» به کارگردانی علیرضا دهقان، فیلم سینمایی «شهر خاموش» به کارگردانی احمد بهرامی و فیلم «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه پاشا سه نامزد نهایی این هیئت بودند که پس از ۱۰ روز بررسی و بازبینی، فیلم سینمایی «در آغوش درخت» به کارگردانی بابک خواجه‌پاشا را به عنوان نماینده ایران به اسکار ۲۰۲۵ معرفی می‌کنند. انتخابی که انتقادات کمی به همراه نداشت.
برخی معتقد بودند که شاید فیلم «شهر خاموش» که حضور و جوایز بین‌المللی بیشتری داشته است، می‌توانست گزینه بهتری باشد و خود احمد بهرامی در مصاحبه با خبرنگار مهر مطرح کرد: یکی از ملاک‌های معرفی یک فیلم به اسکار این است که فیلم در جشنواره‌های معتبر جهانی نمایش داشته باشد و «شهر خاموش» نیز در جشنواره تالین جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد که جشنواره معتبری است و همچنین سه ماه در اروپا نمایش داشت و بیش از ۱۰ کشور اروپایی دیگر این فیلم را خریداری کرده اند و می‌خواهند نمایش دهند.
صحبت‌های دیگری نیز مبنی بر این مطرح بود که عده‌ای از اعضای هیئت انتخاب ازجمله فریدون جیرانی فیلم «رکسانا» را گزینه مناسبی برای معرفی به اسکار می‌دانستند. شبنم مقدمی به عنوان سخنگوی هیئت انتخاب در این باره توضیح داد: هیئت انتخاب نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۵ تمامی آثار حائز شرایط حضور در این رقابت را مورد بررسی قرار داد. تعدادی از آثار مطرح شده ازجمله سه فیلم «رکسانا»، «صبحانه با زرافه‌ها» و «تابستان همان سال» با توجه به عدم اکران تجاری حداقلی در زمان اعلامی اسکار، به منظور حفظ حقوق فیلمسازان آنها و حفظ شانس بررسی در سال آینده، لحاظ نشدند.
زمانی که فهرست اولیه اسکار در ۱۰ دسته اعلام شد، هرچند «در آغوش درخت» از ایران از راه‌یابی به رقابت بخش بهترین فیلم بین‌المللی بازماند اما در بخش انیمیشن کوتاه، «در سایه سرو» ساخته شیرین سوهانی و حسین ملایمی در میان نامزدهای اولیه حضور داشت، اتفاقی که برای اولین‌بار برای انیمیشن ایران رخ داد خبری که در نگاه اول چیزی مانند رؤیا بود اما وقتی جایزه اسکار در دستان شیرین سوهانی و حسین ملایمی قرار گرفت، این تصویر همچون رویایی تحقق‌یافته در ذهن همه ما ثبت شد.
انیمیشن «در سایه سرو» پس از فیلم‌های سینمایی «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» اصغر فرهادی سومین اسکار را برای تاریخ سینمای ایران به ارمغان آورد.
دریافت جایزه اسکار «در سایه سرو» هم اما بدون حاشیه نبود. حسین ملایمی و شیرین سوهانی پس از دریافت تندیس اسکار، این جایزه را یک اتفاق سوررئال دانستند، زیرا پروازشان سه ساعت پیش از آغاز مراسم در لس آنجلس نشسته بود و حتی تا روز قبل، ویزا نداشتند!
شیرین سوهانی با هیجان درحال سخنرانی بود که همسرش میکروفن را از او گرفت و سخنرانی را ادامه داد. این اتفاق واکنش منفی مخاطبان و به خصوص حامیان حقوق زنان را در پی داشت. تا جایی که سوهانی در حمایت از همسر خود در فضای مجازی گفت: هر دوی ما تحت استرس زیادی بودیم و همسرم تنها قصد داشت تا به من کمک کند به همین دلیل میکروفن را از من گرفت.
سومین اسکار ایران جدای از ارزش‌های بسیاری که به همراه دارد، می‌تواند نشان دهنده اهمیت و لزوم توجه بیشتر به انیمیشن باشد. باتوجه به درخشش‌های بین‌المللی انیمیشن ایران، این هنر-صنعت می‌تواند در بازارهای جهانی دستاوردهای بزرگی برای سینمای ما به ارمغان بیاورد.
روایت دوم؛ جشنواره فیلم فجر، همان همیشگی به علاوه چند تغییر جزئی
جشنواره فیلم فجر همواره یکی از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی به شمار می‌رود که هرسال با حاشیه‌های زیادی همراه بوده است. پس از دبیری دوساله مجتبی امینی در دوره‌های چهل و یکم و دوم، در حکمی از سوی محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی با حفظ سمت به عنوان دبیر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر منصوب شد. اتفاقی که با حرف‌ها و حدیث‌های بسیاری همراه شد. خزاعی در ابتدای خرداد اعلام کرد که آماده‌سازی فراخوان این رویداد در ۲ بخش ملی و بین الملل در دست انجام است و متن کامل فراخوان چهل و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر هفته آینده منتشر خواهد شد.
اما شرایط طوری پیش نرفت که خزاعی بار دیگر طعم دبیری جشنواره فیلم فجر را بچشد. با شهادت رئیس جمهور، تغییر و تحول در کشور و دولت به گونه‌ای دیگر رقم خورد و به فاصله کمتر از ۹۰ روز تا آغاز چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، منوچهر شاهسواری به عنوان دبیر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر منصوب شد.
سال گذشته مجدداً تفکیک بین بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر از بخش ملی در دستور کار قرار گرفت. این تفکیک یکی از اقدامات مهمی بود که انجام شد و با تفکیک بخش بین‌الملل از ملی، برگزاری مستقل آن به زمان مورد توافق با اتحادیه بین‌الملل انجمن تهیه فیلم موکول شد. پیش از این، خزاعی دستور تجمیع بخش ملی و بین‌المللی جشنواره فیلم فجر را داده بود.
این تغییر رویه با واکنش‌های مثبتی همراه شد و با توجه به سابقه شاهسواری همه اذعان داشتند که فردی سکان مهم‌ترین جشنواره فیلم ایران را برعهده گرفته است که همزیستی خوبی با سینما و اهالی این حوزه داشته و دارد. درنتیجه همه منتظر تجربه یک فجر متفاوت بودند. هرچند که باید این نکته مهم را مدنظر داشته باشیم دبیر جدید فجر زمان بسیار اندکی در اختیار داشت.
یکی از اتفاقات مهم امسال همچنین بازگشت سیمرغ مردمی بود. سیمرغ مردمی که هر ساله از اعتبار ویژه‌ای بین صاحبان آثار و مخاطبان برخوردار است، از شانزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر به سبد جوایز اضافه شد و تا سی و نهمین دوره از جشنواره فیلم فجر، ۲۹ فیلم موفق به کسب این سیمرغ شدند. این جایزه در چهلمین دوره رویداد به دلیل صیانت از آرای مردم حذف شد.
با انتخاب و آغاز به کار هیئت انتخاب همه منتظر نتیجه جلسات بودند تا شاید بتوانند فیلم‌هایی مانند «رکسانا»، «پیر پسر»، «قاتل و وحشی» و … را در جشنواره ببینند. اتفاقی که قطعاً می‌توانست خون تازه ای به رگ‌های فجر تزریق کند اما نشد آنچه باید می‌شد. اکتای براهنی کارگردان فیلم «پیر پسر» که برای حضور در این دوره ثبت نام کرده بود در فضای مجازی اعلام کرد که این فیلم علی‌رغم تأیید هیئت انتخاب به جشنواره راه پیدا نکرده است. همچنین رعنا آزادی‌ور یکی از اعضای این هیئت با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود به تعریف و تمجید بسیاری از این فیلم پرداخت.
گبرلو دیگر عضو این هیئت هم در یادداشتی اعلام کرد: «در میانه راه اعلام کردند برخی فیلم‌ها که ظاهراً مورد پسند اکثریت اعضا هم بود مثل «پیر پسر»، «رکسانا» و «بی سروصدا» منع قانونی دارند و اشتباهاً برای دیدن در اختیار هیئت انتخاب قرار گرفته، خیلی دلمان سوخت چون یکی از این فیلم‌ها را که می‌توانست تحولی در سینمای ایران ایجاد کند اجبارا و با بی میلی از جدول انتخاب‌ها کنار گذاشتیم».
این حاشیه‌ها ادامه دار بود تا جایی که قرار شد بخش ویژه‌ای درنظر گرفته شود و در پایان هر روز یک فیلم در برج میلاد به نمایش دربیاید. فیلم‌هایی همچون «رگ‌های آبی»، «آتش و گلستان»، «فرشته‌ها نمی‌میرند»، «غریزه»، «رکسانا»، «لاک پشت»، «پیر پسر» در این بخش به نمایش درآمدند که در این بین فیلم «پیر پسر» با استقبال زیاد منتقدان و اهالی رسانه همراه شد.
تا روز پایانی جشنواره هم همه منتظر اکران فیلم پرحاشیه «قاتل و وحشی» بودند اما این اتفاق رخ نداد. بخش ویژه جشنواره فیلم فجر حال و هوای خوبی ایجاد کرد ولی به نوعی با نمایش ندادن فیلم نعمت الله ابتر ماند و به یک نکته منفی برای جشنواره بدل شد.
یکی دیگر از اولین حاشیه‌های این دوره از جشنواره پوستر آن بود. پوستری که توسط ابراهیم حقیقی و با الهام از شخصیت مادر فیلم علی حاتمی طراحی شده بود و از همان ابتدا حاشیه‌های بسیار زیادی را به همراه داشت. این اعتراض‌ها تا جایی پیش رفت که تنها ۲ روز پس از رونمایی، مسعود نجفی مدیر روابط عمومی جشنواره فیلم فجر اعلام کرد که با تصمیم دبیر جشنواره، پوستر جشنواره چهل و سوم با انجام اصلاحات و پس از تائید استاد ابراهیم حقیقی منتشر خواهد شد.
در این پوستر تصویر زنده‌یاد رقیه چهره‌آزاد غیرواقعی و اگزجره نمایش داده شده و قرار بود که اصلاح شود اما اصلاح آن به قدری ناچیز بود که تغییری در شکل کلی پوستر ایجاد نشد.
با بازدید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از جزیره بوموسی قرار بود که بخش تجلی اراده ملی جشنواره فیلم فجر در اواخر بهمن به میزبانی این جزیره برگزار شود. حتی منوچهر شاهسواری نیز برای بازدید نزدیک به جزیره بوموسی رفته بود ولی درنهایت بخش تجلی اراده ملی با برگزاری در پردیس سینمایی ملت به پایان رسید!
برای نخستین بار در ادوار جشنواره و طبق توافق دبیرخانه با صاحبان فیلم‌ها و لابراتوارهای سینمایی قرار شد که تمامی فیلم‌ها جهت دارا بودن استاندارد قابل قبول از نظر کیفیت صدا و تصویر در سالن کیارستمی بنیاد سینمایی فارابی تست نهایی شوند. اتفاقی که شاید تا زمان داشتن یک خانه جشنواره باکیفیت و استاندارد خیلی محلی از اعراب نداشته باشد. به گونه‌ای که مانند سال‌های گذشته اغلب صاحبان آثار از کیفیت پخش و نمایش فیلم خود در برج میلاد ناراضی بودند و به طور کلی بخشی از صداها و دیالوگ فیلم‌ها شنیده نمی‌شد.
یکی از اتفاقات بسیار مهم و در عین حال عجیب این دوره کناره‌گیری بهرام رادان از جمع هفت نفره داوری آثار بود. بهرام رادان به دلیل طولانی شدن مدت زمان بازگشت از سفر با ارسال نامه‌ای از جمع اعضای هیئت داوران جشنواره فیلم فجر چهل و سوم خارج شد و با تصمیم منوچهر شاهسواری دبیر جشنواره و موافقت سایر اعضای هیئت داوران، عضو جدیدی جایگزین رادان در هیئت داوران نشد و در اتفاقی نادر تعداد اعضای داوران به عدد زوج تبدیل شد.
با تمام فراز و فرودهایی که وجود داشت، چهل و سومین جشنواره فیلم فجر به اختتامیه خود رسید. جایی که با اعلام برندگان بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر و رسانه نسبت به انتخاب‌های داوران متعجب و معترض بودند و حتی شهاب حسینی هم پس از آن در صفحه شخصی خود یادداشتی منتشر کرد و برخی هم اهدای جوایز را به نوعی تقسیم جوایز عنوان کردند.
این روزها باید منتظر بمانیم و ببینیم که سرنوشت بخش بین الملل جشنواره فیلم فجر چه خواهد شد!
روایت سوم؛ فروش گیشه همچنان بر مدار کمدی
از زمانی که ویروس کرونا گریبان جهان را گرفت سینماها نیز به فراخور تعطیلی گسترده کشور رو به تعطیلی می‌رفتند. سینمای ایران در چنین شرایطی برای جذب مخاطب و فروش بیشتر سراغ فیلم‌های کمدی عامه پسند رفت. در سال گذشته فیلم «خجالت نکش ۲» ۸۶ میلیارد، «پول و پارتی» ۹۱ میلیارد، «مست عشق» ۱۲۰ میلیارد، «صبحانه با زرافه ها» ۱۲۱ میلیارد، «تمساح خونی» ۱۶۸ میلیارد، «زودپز» ۲۲۹ میلیارد، «تگزاس ۳» ۲۴۹ میلیارد و «هفتاد سی» ۳۳۷ میلیارد تومان، فروش داشتند. در این لیست پرفروش‌ها تنها فیلم «مست عشق» حسن فتحی جزو کمدی‌ها نیست.
کمدی‌های امسال نیز مانند گذشته چند ویژگی مشخص داشتند؛ داستان‌هایی سطحی، شوخی‌های تکراری که گاهی با استفاده از شوخی‌های جنسی سعی در خنداندن مخاطب داشتند، حضور یکسری بازیگران مشخص و تکراری مانند پژمان جمشیدی که پایه ثابت فیلم‌های گیشه‌پسند شده است.
مسعود اطیابی امسال با فیلم‌های «تگزاس ۳» و «دایناسور» جزو پرفروش‌ترین کارگردانان بوده است.
سید ابراهیم عامریان نیز که در این سال‌ها به پول‌سازترین تهیه‌کننده سینمای ایران تبدیل شده است امسال فیلم «تگزاس ۳» و «هفتاد سی» را در کارنامه داشت و به نظر می‌رسد این تهیه‌کننده راه و رسم فروش گیشه را به خوبی یاد گرفته است.
فیلم‌های کمدی در همه جای دنیا تقریباً گیشه تضمین‌شده‌ای دارند اما در سینمای سال‌های اخیر کمدی عملاً تمام گونه‌های دیگر سینما را در خود بلعیده است و ما چیزی به نام سینمای هنری، سینمای فرهنگی، سینمای پیشرو، سینمای تجربی، سینمای اعتراضی، سینمای اجتماعی و … نداریم.
روایت چهارم؛ هیچ فیلمی از قاچاق در امان نیست!
انتشار نسخه لو رفته و غیرقانونی آثار سینمایی روی پرده سینما یا آثاری که به اکران عمومی نرسیده‌اند سابقه‌ای بلند بالا دارد. اما در این سال‌ها با گسترش پلتفرم‌ها و فضای مجازی در ایران به محض اینکه یک فیلم به اکران آنلاین در پلتفرم‌ها می‌رسد، نسخه قاچاق و باکیفیت آن در فضای مجازی نیز منتشر می‌شود. این روند در سال‌های اخیر به یک روال عادی تبدیل شده و حتی صاحبان سریال‌های شبکه خانگی و تهیه‌کننده‌های فیلم‌های اکران آنلاین هم می‌دانند که محصول کارشان همزمان باکیفیت‌های مختلف در کانال‌های مجازی عرضه می‌شود و کمتر صدای اعتراضشان هم بلند می‌شود.
این اتفاق منجر به این می‌شود که عوامل فیلم‌ها چشم امیدی به فروش بلیت در اکران آنلاین نداشته باشند و به نوعی فروش فیلم در اکران آنلاین تمام می‌شود.
یک نکته قابل توجه سال گذشته این بود که قاچاق فیلم‌ها نسبت به سال پیش کمتر شد. در روزهای پایانی سال گذشته فیلم «کاناپه» کیانوش عیاری و فیلم «خمیازه بزرگ» به کارگردانی علی‌یار راستی به صورت قاچاق در فضای مجازی منتشر شد. کیانوش عیاری در فیلم «کاناپه» در اقدامی نامتعارف در مختصات سینمای ایران، با استفاده از کلاه گیس از حضور بازیگران خانم بدون حجاب در فیلم استفاده کرده است. اتفاقی که منجر به توقیف اکران عمومی فیلم شد.
فیلم‌های سینمایی به صورت آنلاین به جشنواره‌های جهانی ارسال می‌شوند و مسلماً تأخیر در اکران عمومی آثار، آنها را در معرض قاچاق قرار می‌دهد. مانند فیلم «کاناپه» عیاری که سال ۹۵ تولید شد و پس از حدود ۸ سال بلاتکلیفی سر از فضای مجازی درآورد.
در این شرایط پیش‌بینی می‌شود که انتشار نسخه قاچاق فیلم در انتظار آثاری مانند «پیرپسر» و «قاتل و وحشی» هم باشد چنانچه پیش‌تر فیلم‌هایی مانند «برادران لیلا»، «تفریق» و «شب، داخلی، دیوار» به صورت غیرقانونی منتشر شدند و مخاطبان از تماشای این آثار روی پرده سینما بازماندند.
شاید جلوگیری از لو رفتن نسخه باکیفیت فیلم‌هایی که به صورت آنلاین در جشنواره‌های جهانی شرکت می‌کنند در شرایط حاضر سخت باشد اما انتظار می‌رود با صیانت از این آثار و اکران عمومی به موقع فیلم‌هایی که در جریان رسمی سینمای ایران تولید شده‌اند تا حدودی بتوان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.
۲۴۴۵۷
source