برای داشتن خانواده سلامت‌محور و مستحکم باید تعارض‌های نقشی به حداقل برسد

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی فرهنگ و هنر؛ شیوا مقدم (رییس فرهنگسرای خانواده) با موضوع الگوی مطلوب  خانواده ایرانی در آینده تمدنی ایران به سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: خانواده تنها نهاد فطری و بی‌بدیل جامعه بشریت بوده و فلسفه خلقت بر زوجیت استوار شده است خانواده به عنوان فطری‌ترین نهاد اجتماعی در تمامی حوزه‌های تمدنی مهمترین نهاد در پایداری و توسعه مندی تمدن‌ها اثرگذار بوده و خواهد بود. خانواده برای رسیدن به کارکرد‌های خود مانند هر نهاد دیگری نیازمند ساختار است و الگوی‌های مختلف برای دستیابی به این کارکرد‌ها طراحی میگردد.

مقدم گفت: الگوی مطلوب جامعه تمدنی «خانواده محوری جامعه و تقویت کارکرد‌های اصلی آن بر پایه الگوی فطری  خانواده» بیان شده که در آن دو گانه خانواده/ جامعه احیا می‌شود و فردیت کمرنگ می‌شود و در این الگو خانواده به عنوان یک نهاد قدرتمند و کنشگر اجتماعی در حل مسائل جامعه محوریت میابد  و هر یک از اعضا در جایگاه اختصاصی خود قرار می‌گیرند مسئله مهم در این الگو جایگاه یابی اعضا خانواده است.  

وی در ادامه اظهار داشت: زن و شوهر برای یکدیگر جایگاه و مأمن حقیقی می‌شوند در زندگی، افراد با چالش‌ها و ناملایمات مختلفی رو به رو هستند. اما در کنار همسر، به یک نقطه اتکای محکم و پایدار دست پیدا می‌کنند، همان طور که خانه یک جایگاه فیزیکی برای استقرار است، همسر نیز یک جایگاه روحی و عاطفی برای استقرار فرد محسوب می‌شود. انسان ذاتا به دنبال جایگاه حقیقی خود است: جایی که احساس کند به آن تعلق دارد. ازدواج یکی از عوامل اصلی در تحقق این حس تعلق و جایگاه یابی است. وقتی فرد با همسر خود ارتباط عمیق عاطفی برقرار می‌کند، به یک نوع هویت یابی و حس استقرار در زندگی دست می‌یابد.

رییس فرهنگسرای خانواده گفت: خانواده نهاد فطری دارای کارکرد‌های براساس نیاز‌های فطری انسان است که در  این نهاد هر کدام از اعضاء  دارای وظایف و نقش‌های هستند برای داشتن خانواده سلامت محور و مستحکم نیاز داریم تعارض‌های نقشی در آن به حداقل برسد، نقش‌ها  فطری تقویت شوند و ساختار مطلوب خانواده ترسیم گردد و جایگاه هر فرد دراین ساختار مشخص شود. مسئله مهم تبین نقش‌ها و وظایف است و اعضای خانواده از نفش خود رضایت داشته باشند با افتخار از نقش‌های خود یاد کنند.

وی بیان کرد: باید دقت داشته باشیم در الگوی مطلوب خانواده مستحکم نیاز‌ها و مناسبات داخلی خانواده مورد توجه قرار گرفته است و انواع حمایت‌ها و مضاف بر آن رویکرد‌ها و جهت گیری‌های حمایتی تبیین شود باید فرصتی فراهم کنیم تا زنان بتوانند در کنار نقش مادری، در عرصه‌های عمومی حضور فعال داشته باشند و در بازتعریف الگوی خانواده باید بدانیم  مادری در اولویت است و رشد و شکوفایی زنان نیز در کنار آن تحقق پیدا می‌کند همانگونه که اشاره شد خانواده نهاد فطری در راستای ارضا نیاز‌های فطری بشری و مادر بودن ومادری کردن از نیاز‌های فطری زنان است و باید در حوزه‌های سیاست گذاری، تصمیم سازی و اجرا با محوریت خانواده باشد وتقویت کننده جایگاه، نقش‌ها و وظایف اعضا خانواده باشد.  

در ادامه مهرداد ناظری (ایده پرداز ادبیات توسعه گرا و عضو هیات علمی) گفت: خانواده در دنیای جدید با دگردیسی‌ها و تحولات فراوانی رو‌به‌رو شده است، امروزه دیگر نمی‌توان خانواده را با تعاریف کلاسیک جامعه شناسی منطبق دانست، به نظر می‌رسد، خانواده امروز در سه وجه با گسست رو‌به‌رو است.  

وی در ادامه گفت: خانواده در ایران دچار از خودبیگانگی شده و اعضای خانواده نمی‌توانند با خود و سایرین ارتباط برقرار کنند این از خود بیگانگی قدرت ارتباطی را در آن تقلیل داده است، دوم خانواده دچار مصرف زدگی و هجمه تبلیغات قرار گرفته است، امروز باید به جای آن که بگوییم “من فکر می‌کنم، پس من هستم بگوییم، من مصرف می‌کنم، پس من هستم. سوم، خانواده دچار از هم گسیختگی شده و نوعی فروپاشی در منزلت اجتماعی و کارکرد‌های آن پدید آمده است به گونه‌ای که دیگر آن مصادیق ارزشی و عاطفی در آن بازتولید نمی‌شود.  

ناظری در ادامه گفت: نتیجه این سه وجه تغییر پدید آمدن پنج لایه هویتی در خانواده به شرح زیر است. ۱، خانواده با ذهنیت سطحی نگری ۲، خانواده با ذهنیت بی اعتقادی به دین ۳، خانواده با ذهنیت بی تفاوتی اجتماعی۴، خانواده با ذهنیت هم کنشی با هوش مصنوعی ۵، خانواده با ذهنیت تضاد بین امر خانوادگی و امر اجتماعی همه این‌ها نشان می‌دهد هویت خانواده از فضای با هم بودن تبدیل به مکان رشد خود شیفتگی، تعارض با جامعه و اخلاق و دین شده است، و در پی آن باعث، گسترش آسیب‌های اجتماعی مثل خودکشی و اعتیاد و قتل شده است. امروز از “خانواده‌های تک نفره” سخن به میان می‌آید که در نوع خود نشانه تضعیف خانواده به عنوان یک نهاد شده است، اما اگر بخواهیم در راستای اصلاح آن پیشنهادی ارائه شود، می‌توان از نهاد‌های تصمیم گیر و تصمیم ساز بخواهیم به تبیین” خانواده ادبیات محور” روی آورند.

فرزانه فرشادی در این نشست گفت: تعریف مشخص از خانواده مجموعه‌ای از افراد است که ضمن ارتباط زیستی و خونی دارای ارتباط قانونی و رسمی هستند و نقش‌های پدر و مادر و فرزندان را نسبت به همدیگر ایفا می‌کنند و در این ارتباط نقش پدر و مادر و فرزندان مشخص است و آینده تمدنی این تعریف از خانواده مورد بررسی است؛ بنابراین تعاریف دیگر که ذیل معانی دیگری اعم از هم‌باشی و خانواده تک نفره خانواده همراه حیوان خانگی از دایره تعریف خانواده خارج است.   

وی اضافه کرد: کارکرد خانواده از دو منظر درونی (سپهر خصوصی شبکه تعامل درون خانواده) و بیرونی (اجتماعی) با اهمیت است: الف). از منظر درونی اهداف فردی و مشترک خانواده را هموار می‌کند ب). یک خانواده متعادل هدف بزرگتری است برای صورت‌بندی جامعه پویا و با نشاط و فعال. اهداف درونی خانواده بر دو جنبه استوار است: اقتصادی و اخلاقی. جنبه‌های اقتصادی خانواده ناظر بر کمیت زندگی است مواردی مانند دارایی، ملک، پوشاک و امثالهم جنبه‌های اخلاقی خانواده اعم از عاطفه و پرورش احساس مسئولیت‌پذیری نسبت به اعضا خانواده و گذشت و فداکاری و امثالهم اظلاق می‌شود؛ بنابراین برقراری تعادل بین دو ساحت خانواده است که منجر به کارکرد درست و مفید خانواده می‌شود. از منظر حفظ تعادل دو موضوع اهمیت پیدا می‌کند: الف). کشف آفت و آسیب‌هایی که برهم زننده توازن و تعادل بین دو جنبه زندگی ب). ضریب تاثیر هر یک از دو ساحت. منظور از ضریب تاثیر، میزان اهمیت و تاثیرگذاری هر یک از دو ساحت بر دیگری است و اینکه چگونه ظرفیت افزایش تاب‌آوری خانواده را در برابر مشکلات و ناملایمتی‌ها افزایش می‌دهد.  

عذرا مرادی کارشناس مجری این برنامه با موضوع بررسی اهمیت حضور زنان در احیای تمدن ایران در قرن ۲۱ اظهار داشت: ایرانی‌ها با تاریخچه‌ای غنی از دیرباز تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار گرفته است حضور زنان در انتقال میراث فرهنگی ایران به تاریخ باستان برمی گردد و از آنان به عنوان نگهبانان فرهنگ و سنت‌ها یاد می‌کردند آموزگاران و مربیانی که باعث انتقال آداب و رسوم، داستان‌ها و هنر‌های سنتی بوده و هستند.

وی در ادامه گفت: در قرن ۲۱ هم زنان با فعالیت در زمینه‌های نقاشی و تئاتر و سینما به معرفی فرهنگ ایرانی نه تنها در داخل بلکه در سطح جهانی پرداخته‌اند با فعالیت‌های اجتماعی خود برای حقوق بشر و برابری جنسیتی و عدالت اجتماعی و افزایش آگاهی عمومی گام نهاده‌اند. تمامی تمدن‌های بزرگ مثل مصر باستان و… تحت تاثیر عوامل جغرافیایی، تاریخ و فرهنگ و تعاملات بین المللی قرار گرفته‌اند، اما برای احیای آن در هر جامعه به نقش موثر زنان میبایست توجه ویژه شود چرا که نبود این دید مهم موجب پیامد‌هایی مثل کاهش تنوع فرهنگی و نقص در تصمیم گیری‌های اجتماعی و به گواه تحقیقات کاهش سطوح سلامت و رفاه می‌انجامد.  

مرادی ادامه داد: الگوی مطلوب خانواده ایرانی در آینده تمدنی ایران، خانواده ادبیات و آینده تمدنی، جایگاه موسیقی ملی در بازتولید فرهنگ ایران، آینده خانواده، مسائل امروزی راه‌حل‌های قدیمی، بررسی حضور زن در احیای تمدن در قرن ۲۱ از جمله موضوع‌های مورد بررسی در این نشست بود.