آیین‌های عزاداری درمناطق شرقی کشورمان با رسوم ویژه‌ای برگزار می‌شود که ریشه در فرهنگ بومی، مذهبی و قومی مردم منطقه دارند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما آیین‌های عزاداری (مخصوصاً در ماه محرم) در شرق کشورمان با رسوم ویژه‌ای برگزار می‌شوند که ریشه در فرهنگ بومی، مذهبی و قومی مردم منطقه دارند. در ادامه چند نمونه برجسته از این آداب‌ورسوم همراه با توضیح مختصر آورده شده است:
۱. نخل‌گردانی (خراسان جنوبی – بیرجند)
در این مراسم، “نخل” چوبی بزرگی به نماد تابوت امام حسین (ع) آذین می‌شود و در روز عاشورا مردم آن را با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی در خیابان‌ها می‌گردانند.
۲. چهل‌منبر (زاهدان – سیستان و بلوچستان)
زنان با چادر مشکی و شمع روشن، از چهل نقطه مذهبی یا منبر عبور می‌کنند و در سکوت دعا می‌خوانند؛ نمادی از همدردی با حضرت زینب (س).
۳. علم‌بندی و علم‌گردانی (مشهد و تایباد – خراسان رضوی)
در این آیین، علم‌های فلزی یا چوبی بزرگ با پارچه‌های مشکی و سبز تزئین می‌شود و در دسته‌های سینه‌زنی چرخانده می‌شود؛ علم نماد پرچم‌داری حضرت عباس است.
۴. آیین شروه‌خوانی (سیستان – شهر زابل)
مردان بومی با لهجه بلوچی یا سیستانی، اشعار مرثیه را با لحن خاصی به‌نام “شروه” می‌خوانند که بسیار سوزناک و تأثیرگذار است.
۵. نخل‌برداری کوهبنان (خراسان جنوبی نزدیک مرز کرمان)
مردم نخل چوبی بزرگی را که با پارچه، آیینه، شمشیر و نشانه‌های عاشورایی تزئین شده، روی دوش حمل کرده و با ناله و فریاد “یا حسین” آن را می‌گردانند.
۶. طبل‌زنی و سنج‌نوازی (تربت‌جام و خواف – خراسان رضوی)
در روز‌های تاسوعا و عاشورا، گروه‌هایی با طبل و سنج، همراه با نوحه‌سرایی حرکت می‌کنند. صدای کوبنده طبل نمادی از حضور در صحنه کربلا است.
در منطقه شرق ایران (خراسان رضوی، جنوبی و شمالی) چندین آیین عزاداری مرتبط با محرم به‌صورت رسمی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت ملی شده‌اند. در ادامه، مهم‌ترین آنها به‌صورت خلاصه و همراه با توضیح هر کدام آمده است:
۱. آیین نخل‌گردانی جاجرم (خراسان شمالی)
چوبی یا فلزی، آذین‌شده و با نماد تابوت امام حسین در عاشورا در خیابان‌ها حمل و «گردانی» می‌شود. ثبت در فهرست میراث معنوی کشور به شماره ۲۵۵
۲. ۱۵ آیین محرمی خراسان شمالی
شامل «تعزیه ترک‌ها»، «تعزیه کردها»، «بیل‌گِردانی بنیاسد»، «علم‌گردانی»، «پرده‌خوانی عاشورایی»، «شام‌غریبان»، «علم‌بَندان»، «سنگ‌زنی»، «مقتل‌خوانی» و… ثبت ملی شده‌اند
۳. ۱۲ آیین عاشورایی خراسان رضوی
آیین‌هایی، چون علم‌داری (علم‌گردانی)، نخل‌گردانی مناطق مختلف، مراسم زنانه روستای چشام، واویلای جغتای، حلوای بی‌بی، حسین‌حسین در‌مند، مراسم امامزاده کوران و… ثبت ملی شدند
۴. چهار آیین محرمی در داورزن (خراسان رضوی)
شامل «نخل‌گردانی در مزینان و چشام»، مراسم «سنگ‌زنی» و نوروزی «حسن، حسین» ثبت در فهرست میراث ناملموس است
۵. ده آیین محرمی خراسان جنوبی
از جمله علم‌بندی، علم‌گردانی، هفت‌منبر، تعزیه، مشعل‌گردانی برکوه، بیل‌زنی خوسف، پخت «غلور»، نخل‌گردانی فردوس، سنگ‌زنی قهستان و… ثبت ملی شده‌اند
۶. ۱۸ آیین عزاداری خراسان جنوبی
از جمله مراسم تعزیه بیرجند، هفت‌منبر، مشعل و بیل‌زنی خوسف، نخل‌گردانی درخش و طبس، علم‌بندی بشرویه، سنگ‌زنی، تکیه‌بندان سرخنگ و خیرات عاشورا در گزیک و… ثبت ملی شده‌اند
source