پرهیز از گناه نابخشودنیِ روزمرگی

خبرگزاری تسنیم ـ مجتبی صداقت؛ وصیت‌نامه سردار شهید امیرعلی حاجی زاده را می‌توان نشأت گرفته از عشق و دلدادگی او به خدای متعال، اهل بیت ـ علیهم السلام ـ ، نظام اسلامی، رهبر معظم انقلاب، مردم و ایران دانست. وصیت‌نامه‌ای که با شکر خدا، بیان نعمت‌های الهی بر ایشان و اظهار عجز و امید نسبت به پروردگار و آرزوی شهادت آغاز می‌شود و با وصایایی به پاسداران و بسیجیان ادامه می‌یابد و با بیان چند نکته خطاب به ملت ایران به پایان می‌رسد.

یکی از نکاتی که ایشان در توصیه به پاسداران و بسیجیان بیان می‌دارد «پرهیز از دچار شدن به گناه نابخشودنیِ روزمرگی» است. یکی از چالش‌های فراگیر انسان‌ها در عصر جدید، روزمرگی است. هنگامی که انسان بدون تأمل عمیق، تحت تأثیر هنجارهای اجتماعی به رفتارهای تکراری، خو می‌گیرد و به اهداف ناچیز قناعت می‌کند دچار روزمرگی شده است. روزمرگی پیامدهایی همچون احساس پوچی و افسردگی را به دنبال دارد.  خود آن شهید به خوبی از این آفت دوری داشت.

سردار حاجی زاده با تلاش شبانه روزی خود دستاوردهای شاخصی در زمینه‌های موشکی، پهپادی، فضایی، و مهندسی به ارمغان آورد. او هیچگاه دچار روزمرگی نشد؛ به عنوان مثال خود او بیان می‌داشت: «اگر از امروز هر هفته یک رونمایی از یک شهر موشکی داشته باشیم تا دو سال آینده تمام نخواهد شد.» این گفتار، نشانگر استمرار تلاش ایشان و همکارانش است. سردار شهید حاجی زاده آنچه انجام داد فراتر از چیزی بود که وظیفه داشت و این یک درس بزرگ برای همه ما است.

منابع اسلامی نسبت به یکنواخت شدن زندگی و توقف پیشرفت، هشدار می‌دهند. رشد و تعالی از اهداف اساسی دین اسلام برای انسان است. در روایتی از امام صادق ـ علیه السلام ـ آمده: «هر که دو روزش یکسان باشد، زیانکار است و هر کس روز دومش بهتر از روز اولش باشد مورد غبطه است (باید به برنامه او غبطه خورد و از آن سرمشق گرفت) و هر که روز اولش بهتر از روز دومش باشد ملعون است و کسی که رشد و بالندگی در خود نیابد به سوی کاستی‌ها و نقصان می‌رود» (معانی الأخبار، ص342‌).

با این توجه، چگونه می‌توان از روزمرگی، رهایی یافت؟ در آموزه‌های دینی، یکی از راهکار‌های عملی برای تبدیل روزمرگی به فرایندی رو به رشد، محاسبه اعمال است. محاسبه در روایات، وظیفه‌ای ضروری برای پیروان مکتب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ شمرده شده (بحار الأنوار، ج‏1، ص152) که باید به طور خاص در برنامه‌ریزی شبانه روز، وقتی برای آن، مد نظر قرار گیرد (الأمالی طوسی، ص147‌).

بر اساس آنچه اهل بیت ـ علیهم السلام ـ ترسیم کرده‌اند محاسبه اعمال تنها یک راهکار برای رهایی از روزمرگی نیست؛ بلکه با تفکر در اعمال، خود به عملی عبادی تبدیل می‌شود (بحار الأنوار، ج‏68، ص325). حسابرسی نسبت به نفس خود، بخشی از شبانه روز را به صحنه‌ای برای تأمل در خویشتن و فرصتی برای بازسازی نفس، تبدیل می‌کند. محاسبه با نگاهی توأمان به دنیا و آخرت، عملکرد انسان را واکاوی می‌نماید (بحار الأنوار، ج‌89، ص250) و او را به بیداری در هر لحظه فرامی‌خواند.

برخی از روایات، نحوه محاسبه را این چنین بیان کرده‌اند:

1.پرسش‌گری از نفس: انسان با مخاطب قرار دادن نفس خود بپرسد که آیا در آن روز، ذکر و حمد خدا را به جا آورده است؟ آیا حقوق برادر مؤمن خود را ادا کرده است؟ اگر انجام وظیفه کرده بود خداوند را بر این توفیق، سپاس گوید و بزرگ بشمارد و اگر مخالفت یا کوتاهی صورت گرفته بود استغفار کند و تصمیم بر ترک و عدم تکرار آن بگیرد (بحار الأنوار، ج‌89، ص250-251‌).

2.تأمل در اعمال روزانه: به این صورت که در اعمال انجام شده‌اش تأمل کند. اگر کار نیکی کرده بود بنا بر این بگذارد که بر آن بیفزاید و اگر در کارنامه عملش، کار ناپسند و گناهی مشاهده کرد از آن، طلب آمرزش کند (الکافی، ج‌2، ص453‌؛ بحار الأنوار، ج‏75، ص279).

بر اساس این روایات به طور جزئی می‌توان اعمال عبادی را از لحاظ کیفیت حضور قلب و خلوص نیت بررسی کرد. در انجام واجبات و ترک محرمات دقت نمود. تعاملات اجتماعی را از نظر ادای حق الناس، گفتار، رفتار، کسب و کار، مسؤولیت‌پذیری، مورد واکاوی قرار داد. اخلاق فردی را با محوریت تهذیب درون، کنترل نفس در صفات ناپسندی چون خشم، حرص، حسد و تکبر، همچنین عواطف و احساسات درونی، و واکنش‌های ناخودآگاه، رشد فکری، استفاده از وقت، و مراقبت از بدن ارزیابی کرد. امور مالی و اقتصادی را نسبت به منبع درآمد و مصرف سنجید و حتی امور به ظاهر خنثی مانند سکوت، بی‌عملی، خواب و استراحت، و تفریحات را با این پرسش مواجه کرد که آیا در جای خود انجام شده‌اند؟

و به طور کلی می‌توان گفت: آیا در روزی که گذشت به وظیفه‌ای که بر عهده داشته‌ایم عمل کرده‌ایم؟ شهداء به وظیفه خود در دفاع از خاک مقدس ایران، عمل کردند. آیا ما طلاب هم به نقش خود در دفاع از دین، فرهنگ و نظام اسلامی عمل کرده‌ایم؟

تک‌تک ما طلاب باید اعمال خود را به طور روزانه، هفتگی، ماهانه، سالانه و به طور کلی، مجموع عمر طلبگی خود را مورد محاسبه قرار دهیم تا دچار روزمرگی نشویم؛ چنانچه خود حوزه نیز باید این محاسبه را به طور مستمر داشته باشد.

انتهای پیام/