همشهری آنلاین، فرخنده رفائی: این دستگاه که به‌دست پژوهشگران ایرانی طراحی و ساخته شده، می‌تواند تحولی در ساخت ایمپلنت‌های درمانی و کاربردهای نوین پزشکی ایجاد کند. به این بهانه با «مجید حاجی‌حسینعلی»، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیانی که چاپگرهای سه‌بعدی ازجمله این چاپگر سه‌بعدی زیستی را ساخته است درباره مسیر رسیدن به این دستاورد صحبت کرده‌ایم.
دستگاه چاپگر زیستی چیست و چه کاری را انجام می‌دهد؟
این دستگاه یک پرینتر سه‌بعدی است که با الهام از پرینترهای صنعتی ساخته شده است. این دستگاه در حوزه صنعت، با گرفتن مواد اولیه از جنس‌های مختلف پلیمری یا فلزی، ساختارهای سه بعدی می‌سازد. تفاوت پرینترهای زیستی سه بعدی با پرینترهای صنعتی این است که اینجا مواد اولیه ما سلول و مواد زیستی هستند و هدف ما این است که با این دستگاه یک بافت سه‌بعدی را بسازیم که مشابه بافت بدن عمل کند.
چه کشورهایی این فناوری را دارند و جایگاه پرینتر ایرانی در مقایسه با انواع خارجی کجاست؟
زمانی که ما در سال ۹۶ کار ساخت این دستگاه را شروع کردیم تعداد تولیدکنندگان این دستگاه در کل دنیا کمتر از انگشتان دو دست بود که همه آنها اروپایی و آمریکایی بودند. ولی به لطف خدا ما توانستیم این دستگاه را داخل کشور تولید کنیم. از لحاظ تکنولوژی، دستگاه ما در واقع مشابه نمونه خارجی است اما مزیتی که نسبت به برخی از نمونه های خارجی دارد این است که ما دستگاه ماژولار داریم؛ یعنی شما می‌توانید متناسب با سلول یا ماده‌ای که قرار است پرینت شود به سادگی تکنولوژی‌های مختلف را روی دستگاه نصب کنید. به عنوان مثال ما ماژول‌هایی داریم که می‌توانند دمای مواد را بالا یا پایین ببرند یا با استفاده از نور UV یا اختلاف ولتاژ الکتریکی پرینت را انجام دهند. وجود این تکنیک‌های مختلف به صورت ماژولار مزیت بزرگی است که این دستگاه از لحاظ فنی نسبت به نمونه‌های خارجی دارد.
بیشتر بخوانید:
قیمت این دستگاه نسبت به نمونه‌های خارجی چقدر متفاوت است؟
از لحاظ قیمت، نمونه تولیدی ما تقریبا یک‌دوم قیمت نمونه‌های اروپایی و آمریکایی قیمت دارد. قیمت نمونه‌هایی که الان ما داریم از حدود ۳۰۰ میلیون تومان شروع می‌شود و بسته به نوع دستگاه و ماژول‌های که روی آن سفارش داده می‌شود تا حدود ۱.۵ میلیارد تومان بازه قیمتی دارد. اما قیمت نمونه‌های خارجی از حدود ۵۰ هزار دلار شروع می‌شود و تا حدود ۳۰۰ هزار دلار هم نمونه‌هایی از این دستگاه وجود دارد.
هزینه‌های ساخت این دستگاه چقدر بود و چطور تامین شد؟
این دستگاه توسط سه نفر از افرادی که آن زمان دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف بودند ساخته شد و هزینه‌ها تا زمانی که بتوانیم نمونه اولیه را بسازیم توسط خود این افراد تامین شد. البته به مرور زمان ما افراد دیگری را هم در قالب سرمایه‌گذار به مجموعه وارد کردیم و الان با سرمایه‌گذاری این دوستان علاوه بر دستگاه، محصولات دیگری هم در این مجموعه تولید می‌شوند از جمله بافت‌هایی مثل بافت استخوانی که پرینت می‌شوند. ما به تازگی مجوز وزارت بهداشت را هم برای این محصولات گرفته‌ایم.
از لحاظ حمایت‌های غیرریالی هم مهم‌ترین مجموعه‌ای که از تیم ما حمایت کردند معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری بوده و همچنین ستاد نانو که از روزهای اول در کنار ما بودند و همچنان هم هستند. مجموعه پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف هم از ما حمایت خوبی داشتند. ما در بخش شتاب‌دهنده شریف بودیم و بعد به مرکز رشد شریف رفتیم و بعد هم در پارک علم و فناوری شریف مستقر شدیم.
با توجه به اینکه کار دانش بنیان بوده چه حمایت‌ها یا چالش‌هایی در مسیر داشتید؟
ما یک تیم فنی بودیم و از دیدگاه فنی به موضوع نگاه کردیم. خیلی جالب است که بدانید ما، یعنی من و دیگر همکارانم هنوز یک دستگاه پرینتر سه‌بعدی زیستی خارجی را از نزدیک ندیده‌ایم و هر کاری که انجام شده صرفا از روی مقالات علمی، کتاب‌ها، پژوهش‌ها و تحقیق و توسعه خود تیم بوده است. ما آنجایی فهمیدیم کار ما از لحاظ فنی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است که دوستانی که خارج از کشور با این دستگاه‌ها کار می‌کردند به ایران آمدند، با دستگاه ما کار کردند و دیدند که تقریبا همان نمونه خارجی است و حتی عملکردی فراتر از انتظارشان دارد. اینجا بود که ما مطمئن شدیم کاری که کردیم و مسیری که رفتیم مسیر درستی بوده است. در نتیجه یکی از مهم‌ترین چالش‌های اولیه ما بحث فنی بود که ما دو سال روی موضوع کار کردیم تا به یک نمونه اولیه برسیم.
چالش بعدی فروش، بازاریابی و جا انداختن یک محصول با تکنولوژی بالا در ایران بود که ما در این زمینه از روزهای اول حمایت‌های ستاد نانو را داشتیم که به ما راهنمایی می‌کردند که چطور مشتری‌های اولیه این دستگاه را که در حوزه دانشگاهی هستند پیدا کنیم. همینطور دوستان ما در شتاب‌دهنده شریف هم بدون چشمداشت در این مسیر به ما کمک و راهنمایی‌های زیادی کردند.
چالش بعدی بحث نیروی انسانی بود؛ همه افرادی که در مجموعه ما مشغول کار هستند دانشجو یا فارغ التحصیل ارشد و دکترا از دانشگاه‌های خوب کشور از جمله دانشگاه شریف یا دانشگاه تهران هستند و اینکه ما بتوانیم این افراد را در مجموعه حفظ کنیم و از توان و دانش فنی آنها استفاده کنیم از چالش‌های اساسی است. تلاش مجموعه این بوده که این افراد را نگه داریم و اگر کسی از مجموعه خارج می‌شود به نحو مناسبی جایگزین شود ولی خیلی موارد این موضوع از اختیار شرکت خارج است و اتفاقات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی باعث می‌شود خیلی از این افراد به خارج از کشور مهاجرت کنند.
از چالش‌ها به فروش و بازاریابی اشاره کردید، آیا درحال حاضر این دستگاه توانسته اعتماد و استقبال بخش پزشکی را کسب کند؟
این دستگاه بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد و خریدار آن دانشگاه های علوم پزشکی هستند که عمدتا برای پرینت بافت‌های مختلف مثل بافت قرنیه و پوست و غضروف و کار تحقیقاتی روی آنها از این دستگاه استفاده می‌کنند. خوشبختانه با حمایت‌هایی که شد، اخباری که پخش شده یا کارگاه‌های آموزشی که در دانشگاه‌ها گذاشتیم این آشنایی در حوزه دانشگاهی ایجاد و الان تقریبا همه دانشگاه‌های علوم پزشکی از دستگاه ما استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید:
برای استفاده بالینی از این دستگاه چه فرایندی باید طی شود؟
استفاده بالینی از این دستگاه نیاز به فرایند بسیار پیچیده‌ای دارد. مثلا برای بافت قرنیه نیاز به مواد زیستی داریم که سلول‌های قرنیه بتوانند در آن رشد کنند. این مواد باید شفاف و قابل بخیه کردن باشند. در بافت استخوانی به موادی نیاز داریم که بتوانند استحکام مکانیکی ایجاد کنند برای تکثیر سلول‌های استخوان‌ساز مناسب باشند و به همین ترتیب هر کدام از این بافت‌ها ویژگی‌های خودشان را دارند. به این‌صورت نیست که این دستگاه همه بافت‌ها را بسازد. بستگی به موادی که به دستگاه داده می‌شود و تکنیک‌هایی که برای پرینت استفاده می‌شود شما می‌توانید بافت‌های مختلف بسازید. در نهایت هم باید مجوزهای لازم از وزارت بهداشت اخذ شود و آن زمان است که می‌توانیم به بافت نهایی یا محصول نهایی برسیم. درحقیقت این دستگاه می‌تواند بخشی از زنجیره‌ای باشد که منجر به تولید بافت می‌شود.
تاکنون استفاده بالینی از این دستگاه شده؟
در این زمینه ما کاری را شروع کردیم و توانستیم کل این فرایند را برای یک بافت استخوانی در حوزه فک و صورت طی کنیم، مجوزهای لازم را از وزارت بهداشت بگیریم، کارهای بالینی را انجام دهیم و این بافت را به دست پزشکان برسانیم.
چه تعداد از این دستگاه تولید شده و آیا به فکر صادرات هم هستید؟
ما بیش از ۵۰ دستگاه را در مراکز دانشگاهی علوم پزشکی مختلف سراسر کشور نصب کردیم. در زمینه صادرات هم این دستگاه مجوز و استاندارد CE را از اتحادیه اروپا گرفته و در حالی که به صورت جدی بحث تبلیغات و بازاریابی برای دستگاه در خارج از کشور شروع نشده، ولی با توجه به مزیت‌های فنی و قیمت مناسبی که این دستگاه از کشورهای مختلف از جمله کشورهای مختلف همسایه مثل عمان و گرجستان و حتی کشورهای دورتر مثل فنلاند و ژاپن درخواست هایی برای خرید این دستگاه داشتیم.
source