نگاهی به تماشاخانه‌های خصوصی تئاتر مشهد که در چند سال گذشته در معرض تعطیلی قرار گرفته اند

به گزارش شهرآرانیوز، تئاتر مشهد و استان در دهه ۹۰ به رشد بی نظیری رسید و توانست با استفاده از ابزار‌های اقتصادی به عنوان یکی از شهر‌های بااهمیت در عرصه تولید و اجرا زبانزد تئاتر کشور شود. یکی از ابزار‌های مهم رونق تئاتر شهر و استانمان، استفاده از ظرفیت‌های سخت افزاری بود که در دهه‌های گذشته، کمتر به آن توجه شده بود.

تفکر اقتصادی تئاتر سبب شد نگاهی متفاوت‌تر به شاخص‌های تئاتر خصوصی به وجود بیاید تا هنرمندان و گروه‌های نمایشی به عنوان صاحبان اصلی این هنر، سکان دار مدیریت عرضه و تقاضای این چرخه اقتصادی هنر تئاتر شوند؛ بنابراین از یک سو «اتخاذ سیاست‌های در‌های باز»، «صدور مجوز و تأسیس آموزشگاه‌های تئاتر» و از سوی دیگر «هجوم نوجوانان و جوانان به سمت عرصه‌های مختلف هنر‌های نمایشی» سبب معرفی استعداد‌های فراوانی شد تا در چرخه تولید تازه‌های تئاتر این شهر خودی نشان دهند و اینجا بود که دیگر پلاتو‌های معدود تمرین و سالن‌های اندک اجرا، ظرفیت تولیدات بی شمار جوانان بااستعداد را نداشت. در همین مقطع زمانی بود که تماشاگر هم علاقه خود را به اندک تولیدات تئاتری مشهد نشان می‌داد. 

چند نمایش با ویژگی‌های تئاتر ایرانی و ظرفیت‌های فرمالیستی و نیز آثاری با چهره‌های شناخته شده سینمای کشور سبب شد تماشاگران بی شماری کنار نمایشگران شهرشان بایستند. «ظهور جوانان هنرمند»، «فعال شدن برخی از پیشکسوتان»، «ایجاد موج رسانه ای»، «افزایش تولیدات تئاتر و استقبال تماشاگران» بخشی از عواملی بود که باعث شد کمبود سالن تئاتر در مشهد بیشتر از گذشته به چشم بیاید. 

در این دوره زمانی فقط دو سالن تئاتر دولتی بود و تئاتر مشهد با توجه به شیوه‌های اجرایی اش نیاز به سالن‌های بلک باکسی داشت؛ بنابراین این نوع نگاه و در ادامه رفع نیاز‌های سخت افزاری -که خارج از انتظار سیستم دولتی حوزه فرهنگ مشهد بود- باعث شد گروه‌های تئاتری، ضرورت تأسیس تماشاخانه‌ها را بیشتر از گذشته احساس کنند. تماشاخانه‌های متعدد و متفاوتی در برخی شهر‌های استان مانند مشهد، نیشابور و سبزوار تأسیس شد تا بتواند بخشی از تولیدات تئاتر مشهد را به منصه اجرا برساند.

تماشاخانه «شمایل» که بعد از مدتی به «پردیس شمایل» تبدیل شد یا تماشاخانه «انوشیروان ارجمند» که بعد از چند سال گسترش یافت و تغییر نام داد و با عنوان «پردیس تئاتر مستقل» ادامه فعالیت داد، نمونه این تماشاخانه‌ها بودند. مراکز دیگری، چون تماشاخانه «بابک» در نیشابور و تماشاخانه «خورشید» در مشهد نیز تأسیس شدند، اما باز هم دربرابر هجوم تولیدات تئاتری با یک معضل مهم به نام کمبود سالن روبه رو بودیم.

از یک طرف، سالن‌های دولتی مانند «سالن اصلی تئاترشهر» و تماشاخانه «بهار» سال به سال به دلیل عدم هزینه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، دچار فرسودگی شدند و به خاطر محدودیت‌های قانونی واگذاری مدام بخش خصوصی به دولتی یا بخش دولتی به خصوصی، در پنج سال اخیر رونق خوبی نداشته و کمک چندانی به بدنه تئاتر شهر نکرده اند و از طرف دیگر، همین چند تماشاخانه خصوصی که توسط هنرمندان تئاتری تأسیس و اداره شد، بار‌ها در معرض خطر تعطیلی یا تخریب قرار گرفتند.

در چند سال گذشته، تعداد تماشاگران مشهدی تئاتر افزایش یافته است و خروجی آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های هنر به بدنه حرفه‌ای تئاتر مشهد پیوسته و به تولید و اجرای بیشتر رو آورده اند، اما متأسفانه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و انجمن هنر‌های نمایشی نه تنها در این سال‌ها به سمت احیای سالن‌های تئاتر فرسوده دولتی و نیز تأسیس تماشاخانه‌های جدید نرفته اند، بلکه نتوانسته اند مشکلات مالی آن‌ها را رفع کنند.

حتی کارگروهی برای رفع مشکلات همیشگی آن‌ها تشکیل نشد و اغلب آن‌ها هنوز دچار مشکلات فراوان مالی هستند و کمتر از حمایت‌های مالی متولیان هنر تئاتر برخوردار ند. تماشاخانه‌های «بابک» و «خورشید» تعطیل شدند و تماشاخانه دولتی «اشراق» هم به دلایل خاص خود حوزه هنری استان تخریب شده است. پردیس «تئاتر مستقل» نیز بعد از ۱۰ سال فعالیت مستمر و تأثیرگذار در معرض تعطیلی قرار گرفته است و فقط «شمایل» می‌ماند که آن هم به عنوان تنها پردیس تئاتر خصوصی مشهد برای ادامه فعالیتش با مشکلات فراوانی روبه روست.

امیدوارم در فصل تولیدات تئاتر که به جشنواره تئاتر استانی نزدیک می‌شویم، مسئولان فرهنگی به کمبود سالن و تماشاخانه‌های تئاتر با این حجم از تولید و تئاتر و تماشاگر مشتاق به عنوان یک معضل هنر این شهر، توجه کنند و چند سؤال را جواب گو باشند. برای رفع کمبود سالن تئاتر در مشهد و استان در سه سال گذشته چه اقداماتی صورت گرفته است؟ 

با توجه به انفجار تولیدات نمایشگران مشهدی از یک‌سو و هجوم تماشاگر باذوق و شوق این شهر به سالن‌های تئاتر از سوی دیگر، چه برنامه‌هایی درنظر دارید؟ آیا باز هم باید شاهد اجرا‌های تئاتری در سالن‌های غیراستاندارد هتل‌ها و مراکز ورزشی و آمفی تئاتر‌های نهاد‌های دولتی و مدارس باشیم؟ 

چرا تماشاخانه «بهار» فقط در زمان برگزاری جشنواره تئاتر استانی و منطقه‌ای مجدد راه اندازی شد و دوباره تعطیل شده است و کمتر در اختیار هنرمندان قرار می‌گیرد؟ چرا مدیریت شهری برای حل این معضل، ریتم احداث و بهره برداری از پردیس تئاتر شهر را تندتر نمی‌کند؟ چرا اعتبارات ملی که وزارت در چند سال اخیر به برخی مؤسسات و مراکز خصوصی اختصاص داده، کمتر شامل مراکز و مؤسسات تئاتر شده است؟