زندان سلیمان، اثر بی بدیل معماری جهان، تلاقی هراس و زیبایی است و هنوز صدای گوش خراش دیوها و جن ها از دهانه این کوه به گوش می رسد.
نامش کوه زندان سلیمان، برگرفته از نام سلیمان نبی همان پیامبری که دیوها و جن ها در تسخیر او بودند و با آنها سخن می گفت؛ اینجا روایت سرنوشت دیوهای سرکشی است که از حضرت سلیمان نافرمانی کرده اند و محلی های این دیار براین اعتقاد هستند که سلیمان نبی آنها را در زندانی مخوف و بزرگ حبس کرده تا برای ابد در آن بمانند زندانی که دیواره‌هایش آنقدر بلند است که دیوان نتوانند از آن بیرون بیایند محلی‌ها به حفره عمیق این کوه بزرگ که دیوها در آن محبوس هستند “زندان دیو یا زندان سلیمان” می‌گویند.
زندان سلیمان، تپه‌ای در دشتی زیباست که قدمت آن به دوره سوم زمین‌شناسی (مزوزوئیک) می‌رسد.
این کوه یکی از مهم‌ترین و مشهورترین جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و گردشگری آذربایجان غربی به شمار می‌رود؛ شهرت این محل آنقدر زیاد است که هرسال افراد زیادی برای دیدن آن از اقصی نقاط ایران و جهان راهی تکاب می‌شوند.
این کوه، میان‌تهی و مخروطی‌شکل است و در نظر اول بسیار وهم‌انگیز به نظر می‌رسد و در صورتی که از کوه بالا بروی و از فراز آن به حفره‌ی میانی کوه نگاه کنی، دچار سرگیجه و احساس ترس و وحشت خواهی شد.
حفره درون کوه، همچون تمام پدیده‌های زمین شناسی طبیعی در اثر رسوب کانی‌های مختلف و طی سال‌های طولانی پدید آمده است.
کوه زندان سلیمان، واقع در تخت سلیمان تکاب یکی از کوه‌های آتشفشانی است؛ این کوه که در قدیم بخارهای آتشفشانی از آن بیرون زده و سر و صدا راه می‌انداخته، مردم را ترسانده و باعث می شده که فکر کنند که حتما دیو یا دیوهای مخوفی در آن کوه زندانی شده‌اند.
مردم محلی باور دارند که حضرت سلیمان برای مجازات دیوهایی که از او سرپیچی کرده بودند، این زندان را ساخته که حالت سیاهچاله مانند دارد و هیچ راهی به بیرون ندارد، به همین دلیل به آن زندان دیو نیز گفته می‌شود. در بالای این زندان نیز یک دیواره عظیم که همان حفره با ارتفاع ۸۵ متری را ساخته است تا دیوهای زندانی درون سیاهچاله نتوانند فرار کنند.
آنها عقیده دارند دیوی که در این سیاهچاله زندانی شده است، همان دیوی است که انگشتر حضرت سلیمان را ربوده و هنوز در این سیاهچاله زندانی و به شدت خشمگین است و از دهانش گازهای سمی بیرون می‌آید.
همین گازها و بخارهای ناشی از فعل و انفعالات شیمیایی باعث شده بود تا مردم محلی باور کنند که این کوه یک کوه وحشتناک است و اگر کسی به داخل آن راهی پیدا کند، توسط دیو زندانی، خورده خواهد شد.
تنها راه دیدن این سیاهچاله مخوف از بالای کوه است وگرنه هیچ راه دیگری از داخل به بیرون ندارد؛ به همین علت هم مردمان باستان باور داشتند که اگر کسی وارد این کوه شود، توسط دیو خورده شده و هیچگاه بیرون نمی‌آید.
اگر به بالای کوه بروید، بناهایی از سنگ و ساروج خواهید دید که به‌خوبی نشان می‌دهد آن مردمان برای این کوه تقدس قائل بوده‌اند و برای عبادت یا قربانی مرتبا به آنجا می‌رفتند؛ به ویژه حدس و گمان تاریخ‌دانان بر آن است که این کوه در دوران مانویان یکی از محل‌های اصلی عبادت بود.
همچنین در مسیر بالا رفتن از کوه رفته‌رفته با آثاری باستانی روبه‌رو می‌شوید که کم‌کم بر تعداد آنها افزوده می‌شود؛ اول از همه کتیبه‌ای با خطی شبیه میخی را می‌بینید تا اینکه کم‌کم به بقایای بناهایی که زمانی در روی کوه وجود داشته‌اند، می‌رسید.
بنابر گفته‌ها و مکتوبات برخی مورخان، این مکان وهم‌انگیز در هزاره اول پیش از میلاد مسیح (ع) زندان حضرت سلیمان نبی (ع) بوده است؛ به جز خود کوه و حفره میانی آن که جذاب‌ترین بخش این کوه را تشکیل می دهد، چشمه‌های طبیعی گوگردی فروانی اطراف کوه وجود دارند که با آب‌تنی در این چشمه‌ها می توان از خواص درمانی‌شان بهره مند شد.
همچنین در بالای کوه، یک بنای تاریخی از دوره‌ی مانایی‌ها باقی مانده است که به احتمال زیاد عبادتگاه بوده و شامل اتاق‌ها، تراس و راه‌پله می‌شود.
دکترای باستان شناسی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی دراین خصوص می گوید: زندان سلیمان نام کوهی مخروطی شکل و میان تهی است که در سه کیلومتری غرب تخت سلیمان قرار دارد؛ این کوه هزاران سال پیش، بر اثر رسوب کانی‌های آب دریاچه آن به وجود آمده‌است.
بهروز خان‌محمدی ادامه می دهد: ارتفاع این تپه از زمین مجاور خود ۹۷ تا ۱۰۷ متر است و بر فراز آن گودال عمیقی در حدود ۸۰ متر دیده می‌شود که قطر دهانه آن به‌طور تقریبی ۶۵ متر است.
وی افزود: این اثر مهم تاریخی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد، در روستای نصرت آباد تکاب واقع شده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
این باستان شناس ادامه داد: این کوه در طول دوران های مختلف همواره به دلیل فرم و موقعیت خاص قرارگیری مورد توجه اقوام بشری بوده است چنان که در دوران حکومت مانایی‌ها در نیمه نخست هزاره اول قبل از میلاد از این کوه به عنوان معبد و نیایشگاه استفاده می شده و تاسیسات و بناهای پیرامون این کوه که به صورت محیطی به دور آن احداث شده یادآور این دوران است.
خان محمدی اظهارکرد: زندان سلیمان به ارتفاع ۱۰۰ متر از سطح زمین در زمان ساسانیان محل قربانی و نیایش موبدان زرتشتی بوده و البته بقایای بناهای دور مخروط زندان سلیمان، نشانگر اهمیت این محل مقدس است موبدان پس از نیایش دراین مکان،با استفاده از برسم،حیوان در نظر گرفته شده را برای قربانی کردن به جایگاه مخصوص می‌بردند تا نذر آتشکده کنند.
وی ادامه داد: احتمالا ۲ هزار سال پیش مخروطی که امروز خالی از آب است و در دهانه تپه قرار دارد پر از آب بوده و بقایای آب انبارهای اطراف مخروط، نشانگر غیرقابل استفاده بودن آب این دهانه و دریاچه درون آن است اما به مرور زمان و بر اثر حجم رسوبات و فرو ریختن به دهانه، شکاف‌های این دریاچه که در عمق ۱۰۰ متری قرار داشتندبسته شده و مخروط خشک شده‌است.
این باستان شناس اظهارکرد: علاوه برثبت این اثر به عنوان یک اثر تاریخی و فرهنگی،سازمان میراث فرهنگی وقت با بررسی ویژگی‌های شاخص اثر طبیعی کوه زندان سلیمان، این اثر را در فهرست میراث طبیعی کشور قرار داد.
خان محمدی افزود: ارتفاع زیاد و اشراف به تخت سلیمان تکاب موقعیت ویژه ای چه از نظر میراث فرهنگی و چه از نظر جاذبه بسیار مهم گردشگری به این اثر داده و به عنوان یک اثر مهم تاریخی گردشگری منطقه جنوب آذربایجان غربی و در مسیر اثر جهانی تخت سلیمان تکاب همواره پذیرای گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است.
علی محمدی در کتاب “تکاب افشار” می‌نویسد: من معتقدم این کوه در هزاران سال پیش آتشفشان بوده و بعدها در اثر تحولات زمین، گودی آن تشکیل دریاچه‌ای را داده شبیه به دریاچه تخت سلیمان و باز به‌همین ترتیب پس از گذشت زمان متمادی آب آن خشک شده و به‌صورت فعلی در آمده است. چون سنگ‌هایی که بدنه کوه و زمین اطراف را تا مسافتی پوشانیده، همگی دارای خلل و فرج هستند و جزو مواد خروجی از دهانه کوه آتشفشان محسوب می‌شوند.
وی ادامه می دهد: به‌علاوه در اطراف همین کوه چشمه‌های متعددی از آب گرم دیده می‌شود که دارای املاح معدنی فراوانی هستند. به‌طوری که سطح زمین اطراف خود را تغییر رنگ و تغییر شکل داده‌اند. بعضی از این چشمه‌ها مقدار آب ثابتی دارند و فقط فشار گاز موجب جوشش آنها می‌شود به‌نحوی که انسان در ابتدای رویت تصور می‌کند که مرتب از این چشمه، آب خارج می‌شود در حالی که این‌طور نیست.
مجموعه باستانی تخت سلیمان یکی از مشهورترین و مهم‌ترین مراکز تاریخی ایران با قدمتی از زمان اشکانیان و ساسانیان است و از جمله محبوب‌ترین دیدنی های تکاب به شمار می‌آید. این مجموعه که عمارتی مخصوص برای سکونت موبدان بوده است، به زیبایی معماری سلطنتی سلسله ساسانیان را به نمایش می‌گذارد. تخت سلیمان، بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی و عبادتگاه ایرانیان در زمان ساسانیان بوده است و بقایای به‌جای مانده از آن به روی جبهه‌ای از سنگ در ۴۸ کیلومتری شمال شرق تکاب قرار دارد.
تخت سلیمان با وجود آثار طبیعی نظیر دریاچه‌ها، قبرهای کهنسال، آبگرم‌ها و بناهای تاریخی، یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری آذربایجان غربی است که تنها سه کیلومتر با زندان سلیمان فاصله دارد. در برخی روایت‌ها گفته می‌شود که این مجموعه توسط حضرت سلیمان ساخته شده است و به همین دلیل نام آن را تخت سلیمان گذاشته‌اند البته در شاهنامه با نام چیچست به این مجموعه اشاره شده است.
source